De Kwadijker molengang - 3 -

Met een beetje noeste arbeid heb ik de verkeerd draaiende molens kunnen repareren. Ook draaien de wieken niet meer dwars door de bodem heen. Dat krijg je ervan als je een computer gebruikt en het resultaat niet goed vergelijkt met de werkelijkheid. Hier nog een keertje de molengang in vogelvlucht, gezien op een vroege ochtend in augustus.



En als je gewoon op de grond ging staan, zag het er als volgt uit:



Okee, en dan nog eentje met drie van de vier molens keurig achter elkaar. Bekeken vanaf de Kwadijkerweg.

Graven in Waalse fiches

Op FamilySearch is een nieuwe pluk scans (meer dan 1,3 miljoen stuks) geplaatst. Het gaat om de zogeheten Waalse fiches, een kaartsysteem dat als index dient voor de DTB's van de Waalse kerken. Het gaat daarbij om protestanten die het dringende advies hadden gekregen om Frankrijk te verlaten. Berucht was de intrekking van het Edict van Nantes.
De Franse koning Henri IV vaardigde in 1598 het Edict van Nantes uit, waarin hij de Hugenoten een zekere mate van godsdienstvrijheid gaf. De protestanten kregen daarmee rechten in een land waar de mensen voornamelijk katholiek waren. Dat ging goed tot 1685, toen koning Louis XIV - bijgenaamd de Zonnekoning - het Edict van zijn voorganger herriep. De rechten van de protestanten werden ingetrokken en ze moesten zich van alles laten welgevallen. Bijvoorbeeld dat er 's avonds op de deur werd gebonsd door een troep soldaten, waarna de mededeling kwam "dat het niet veilig was". Het geschrokken gezin kreeg daarom "bescherming" van enkele soldaten. Tja, die moesten natuurlijk wel onderdak hebben, en drank, en voedsel en... Of de heer des huizes daar maar even voor wilde zorgen.

Vluchten naar het buitenland
Veel Hugenoten ontvluchtten de terreur en ze kwamen in groten getale in de Nederlanden terecht. Voor hun godsdienstoefening konden zij terecht bij de églises Wallonnes (de Waalse kerken of Walenkerken), de gereformeerde kerken waar de voertaal Frans was. De eerste van die kerken was in 1583 al gesticht door Franse vluchtelingen, zie de website van de Pieterskerk in Utrecht.
Van de doop-, trouw-, begraaf- en lidmatenboeken is een uitgebreid kaartsysteem gemaakt. Die index staat dus nu op internet en dat biedt de mogelijkheid om vanuit de luie stoel lekker te spitten in de historische gegevens. De kaartjes zijn eerst geordend op naam en daarna op datum. Bij de alfabetisering wordt gekeken naar het hoofdonderdeel van de naam, iemand die Du Jardin heet, vinden we dus onder de J.

Praktijkvoorbeeld
Ik heb de kaartjes achter elkaar bekeken en als er een bekende naam voorbijkwam, deze meteen genoteerd. Op die manier kwam ik een voor mij onbekend familielid tegen, en wel op dit kaartje:



Dit is de doop van Jean de Caux, zoon van Jacques de Caux en Madeleine le Bouvier, gedoopt op 16 juli 1702. Mooie vondst, gauw noteren, en weer verder bladeren. Een paar fiches verder kwam ik deze tegen:



Dit is de begraafinschrijving van Jean de Caux, op 8 septmeber 1704. Ik moet eigenlijk zeggen de begraafinschrijving van "een" Jean de Caux, want er staat verder geen informatie bij. Maar er zijn gelukkig meer bronnen beschikbaar, zoals de website van het Stadsarchief Amsterdam. Gauw daarheen en de naam Jean de Caux invoeren bij de begraafregisters voor 1811, met jaartal 1704. Met als resultaat: helemaal niets. Dan maar alleen zoeken op jaartal 1704 en achternaam beginnend met een C. Wat blijkt, de begraafinschrijving staat er best wel in, alleen is de achternaam geschreven als de Coux...



Hier dus geen naam van de overledene, maar wel de naam van de vader: Jaqus. Ik durf die twee bronnen wel met elkaar te combineren en heb de begrafenis van de ruim 2 jaar oude Jean genoteerd.

Update: En even verderop komt er een kaartje te voorschijn over een naturalisatie, involge het Edict van 18 juli 1709. Punt, meer niet. Wat zou dat dan weer zijn? Gelukkig brengt het Geheugen van Nederland uitkomst. Weer wat geleerd.

De Kwadijker molengang - 2 -

Zoals ik al eerder schreef was een van mijn voorvaders molenaar in de Beemster. Hij werkte op de molens die bij Kwadijk stonden, een zogeheten viergang. De laatste van die molens is rond 1885 ontmanteld en waarschijnlijk verkocht als brandhout. Door de komst van stoomgemalen werden de molens overbodig. De gemalen zijn geïnstalleerd rond 1875 en de 5 jaar daarna heeft het polderbestuur de molens nog laten staan, als schaduwvoorziening. Omdat fotografie toen nog een luxeproduct was, werden er maar weinig foto's gemaakt en zeker niet van zoeites als een oude molen. Gevolg: de Kwadijker molengang is niet vereeuwigd. Er zijn maar twee foto's van Beemster molens (bij De Rijp) bewaard gebleven en één schildering, die hangt in het museum in De Rijp. Omdat ik toch wel een idee wilde hebben van de toenmalige situatie ben ik zelf maar aan het knutselen geslagen.
Gelukkig is er een kaart op schaal van de viergang, in 1832 gemaakt door het Kadaster. Die kaart is te zien op de website Watwaswaar en het ziet er zo uit:



En die kaart kan mooi dienen als een sjabloon om een 3D-model van de omgeving te maken. Dat ziet er dan uit zoals op de volgende plaat:



Hier is een draadmodel te zien van het hele model. Om het geheel een beetje aan te kleden zijn kleurtjes toegevoegd, zodat het gras groen is en de molens ook de vrolijke kleuren van de Beemster hebben. Die kleuren kloppen nog niet helemaal, maar in een volgende versie van het model pas ik dat nog aan. Het ziet er nu zo uit:



Het 3D-model van de bodem is nog niet naar mijn zin. Het model is gemaakt met Sketchup en daar zitten ook functies in om terreinen te maken. Met mooie glooiende hellingen en dergelijke. Helaas ben ik daar nog niet zo bedreven in, dus zijn sommige stukken van de dijk handmatig gevormd, met lelijke hoeken en knikken die soms net even te scherp zijn.



Op de plaat hierboven is de tijd ingesteld op laat in de middag, zodat de schaduwen de andere kant op wijzen. Sketchup biedt de mogelijkheid om zonlicht in een model aan te brengen, door de maand en de tijd van de dag in te stellen. Voorwaarde is wel, dat je het model goed oriënteert zodat het noorden van het model ook het noorden van de ontwerpruimte is. Zo niet, dan kan de zon plotseling in het noorden komen te staan en dat is een beetje vreemd. De voorgaande illustraties zijn van grote hoogte genomen, maar je kunt ook dichter bij de grond kijken:



Dit is het uitzicht dat je zou hebben gehad als je 140 jaar geleden bij de Kwadijkerbrug had gestaan, kijkend naar het noorden. Ik ben wel blij dat dit stukje van het werk nu klaar is, de volgende stap is het verfijnen van het model. En misschien breid ik het wel uit, als ik puf heb. In de tussentijd hou ik me aanbevolen voor tips, opmerkingen en dergelijke.

Het 3D-model is er gekomen dankzij tips en adviezen van:

Adriaan Mulder
Michiel Hooijberg van de website Poldersporen
Jenny Mulder van museum In 't Houten Huis in De Rijp
Erny van de Kleut van website de Beemsterbengel
De molenaar van de Schermer Museummolen
Leo Middelkoop van de Molendatabase

Update: Er is iets misgegaan met de constructie van de wieken van molen 1 en 3. Die blijken andersom te staan, waardoor de molen de verkeerde richtling uit lijkt te draaien. En alsof dat nog niet voldoende verkeerd was, bleken de wieken ook nog eens dwars door de bodem heen te draaien...



Ik ga dit zo snel mogelijk corrigeren, want de plaatjes moeten natuurlijk wel zo goed mogelijk de werkelijkheid weergeven. (Met wederom dank aan Adriaan Mulder).