Best wel een beetje jaloers - 2

 Zoals gezegd, voor 1826 kon je het vergeten om een foto aan te treffen van wie dan ook, de fotografie was nog niet uitgevonden. De schilderkunst was er echter wel en je moest maar net mazzel hebben dat een voorouder zich had laten vereeuwigen. Er schijnt een voorvader te zijn afgebeeld op een gezelschap hoogwaardigheidsbekleders van de Saaihal in Amsterdam, maar dat is niet bewezen.

Aan de andere kant van de familie is er nu wel een bewijs, geleverd door Eveline Sint Nicolaas, senior conservator Geschiedenis/Senior curator History bij het Rijksmuseum. Zij heeft uit de nagelaten papieren van schilder John Greenwood kunnen achterhalen wie een bepaalde kapitein op een schilderij was.

Het verslag van die zoektocht is gepubliceerd in het bulletin van het Rijksmuseum 

Het blijkt te gaan om een schilderij uit 1760, van mijn directe voorvader Dirk Simonsz uit Zaandam, kapitein op Suriname. Zijn naam komt voor op een lijst van schilder Greenwood, met daarachter een bedrag van 0 guldens. Waarschijnlijk heeft hij zijn overtocht met het schip van Simonsz (van Suriname naar Amsterdam) betaald met dat schilderij. Het werk is lange tijd in de familie Simonsz gebleven, zonder dat men enig idee had wie er op stond. Eind vorige eeuw kwam het schilderij terecht in de collectie van het Rijksmuseum.

Dirk Simonsz staat afgebeeld met een kaart (met daarop een deel van de kustlijn van Suriname) en een telescoop. Acht jaar later leed hij in een vliegende storm schipbreuk op de kust voor Cayenne, in het naburige Frans Guyana

Best wel een beetje jaloers

 In de periode voor 1826 (het jaar waarin Niepce voor het eerst een fotografische afbeelding maakte) was er alleen een mogelijkheid tot een portret als je een bevriende kunstschilder had. Of een ouder, zoals de schilder Frans Hals, die twee van zijn kinderen op het canvas heeft vastgelegd. Of op een houten paneeltje, dat kan natuurlijk ook. Dat zag er zo uit:

Gewone mensen hadden het nakijken, zij bezaten geen geld om een portret van zich te laten schilderen. Voor het aankleden van een familiegeschiedenis tasten we dus doorgaans in het duister.

De situatie werd ietsjes beter in de loop van de 19e eeuw, hoewel ook toen het laten maken van een foto een zeer dure aangelegenheid was. Alleen mensen die een fotograaf in de familie hadden of een persoon met heel veel geld konden vereeuwigd worden.

Daarover een volgende aflevering meer

Een oude steen teruggevonden in het archief

 In het Friese Goënga heeft ooit een grote grafzerk gelegen, van de familie Teppema. Lokaal werd het aangeduid als de Teppemastien. Inmiddels is genoemde steen allang verdwenen, maar voor die tijd heeft iemand er een tekening van gemaakt. Duidelijk is te zien dat het graniet toen al op een aantal plaatsen gebroken was.

Ik weet niet wie de tekening heeft gemaakt, maar hij werd bewaard in een map "graven allerlei". Zie hier een foto van die tekening: 

Met veel koffie naar Amsterdam

 Mijn voorvader Dirk Simonsz was kapitein en voer op Suriname. Op de heenreis werden Hollandse producten meegevoerd, denk aan bier maar ook pek, teer en stijfsel. Dakpannen en cement werden ook regelmatig naar Suriname verscheept.

Als de schepen terugkwamen, dan zaten ze boordevol lokale producten, met name koffie en cacao. In april 1758 gaven kapitein Simonsz en zijn stuurman de lading officieel aan, getuige dit document dat afkomstig is uit het archief van de Sociëteit van Suriname:

En wat staat daar nou precies? Het schip is geladen met 171.778 pond koffie en 388 pond cacao. Die aantallen zeggen mij niet zoveel, ik zou graag willen weten hoeveel ruimte die lading in beslag nam. Dat vereist een beetje rekenwerk. 

De ponden waar het hier om gaat zijn zogeheten Amsterdamse ponden, met een gewicht van 494 gram. De lading koffie woog dus - in moderne maten - 84.858 kilo en ruim 3 ons. Nu voor de volgende stap, de hoeveelheid ruimte. Daarvoor moeten we weten wat het soortelijk gewicht van die koffie is.

Het ging om ongebrande koffie, die van de schil was ontdaan en die in de zon te drogen was gelegd. Het juiste gewicht is afhankelijk van de groei van de bessen en de droogtijd. Met dank aan Nina van der Hulst kan ik een schatting maken van het gewicht van koffie in zakken en dat is zo'n 700 kilo per kubieke meter.

Dat volgt uit deze tabel, met verzamelde bevindingen van een aantal onderzoeken naar koffie. Je hebt soortelijke massa van het product zelf (de zuivere koffie) en de soortelijke massa van de koffie in bulk. In die laatste vorm zit er lucht tussen de bonen, vandaar dat de massa minder is.

Hieruit kan worden berekend, dat de verscheepte hoeveelheid koffie een volume van ongeveer 121 kubieke meter in beslag nam. Dat werd in Amsterdam, ter plekke gebrand.

We gaan er weer voor

Na een lange tijd inactief te zijn geweest gaat er weer wat gebeuren op dit blog. Dankzij de vele vrijwilligers van VeleHanden is het aantal ingangen op het notariële archief van Amsterdam sterk uitgebreid en langs die weg heb ik weer een paar leuke aktes gevonden.

Even geduld nog aub

Het kost wat tijd om een verhaal publiciteitsrijp te maken, zeker als je dat een poosje niet hebt gedaan. Daarentegen is het schrijven net zoiets als fietsen, je verleert het niet. Hooguit zijn de bewegingen wat roestig geworden.

Een eeuw lang foute informatie

Zo'n 100 jaar geleden verscheen een reeks boeken van de hand van kunstkenner Abraham Bredius. Hij beschreef daarin de schilders die in de Lage Landen actief waren. Een doorwrocht werk met veel voetnoten en verwijzingen. Hij besteedde in "Künstler-Inventare : Urkunden zur Geschichte der holländischen Kunst des XVIten, XVIIten und XVIIIten Jahrhunderts" ook aandacht aan mijn voorvader Jan Spanjaert.

Volgens Bredius was Spanjaert getrouwd met Anna van der Horst, en daarbij werden enkele notariële akten opgevoerd als bewijsmiddel.

Die bewering strookt niet met mijn eigen stamboom, dus werd het tijd om de zaak eens wat nader uit te pluizen. Het betreffende document laten digitaliseren door het Stadsarchief in Amsterdam en er een transcriptie van gemaakt. Daaruit bleek al gauw dat het niet om onze Jan Spanjaert ging.

Weer een beroep doen op het Stadsarchief en de ondertrouwakte van Anna van der Horst en Jan Spanjaert bekeken. Wat bleek? Het ging om Jan Gerritszn Spanjaert, geboortig van Swol (Zwolle). Dus niet om mijn voorvader Jan Jansz Spanjaert. Zo, dat hebben we dan ook weer even rechtgetrokken.

Wat gebeurde er op 23 oktober 1944?

23 oktober 1944

De inwoners van Hilversum werden die dag ruw gewekt. Heel vroeg in de ochtend ging het luchtalarm af, om na enige tijd plotseling weer op te houden. De doodse stilte daarna werd onderbroken door schreeuwende Duitse soldaten, die alle mannen tussen de 17 en 50 jaar uit hun huis sleurden en met geweld richting het sportpark dirigeerden. Daar moesten ze zich registreren en volgde een tocht naar Amersfoort. Eenmaal in Amersfoort werden ze ondergebracht in het Polizeiliches Durchganglager (PDL), een concentratiekamp. Uit de boekhouding van dat kamp weten we dat er die dag vier groepen binnenkwamen vanuit de 'Aktion Hilversum', zoals de razzia eufemistisch werd genoemd.