Jaartallen, jaartallen en nog eens jaartallen

Ik hoor het mijn vader nòg zeggen: "De kinderen leren tegenwoordig haast niets meer op die school." Senior had het over de geschiedenislessen en het gebrek aan jaartallen dat wij tot ons moesten nemen. Overbekende jaartallen zoals

1600 - Slag bij Nieuwpoort en
1609-1621 - Twaalfjarig Bestand

wilden er nog wel in. Maar de diverse successieoorlogen of de termijnen van de Graven van Holland, die heb ik niet fanatiek meer geleerd.
De kans is groot, dat mensen die aan het eind van de 19e eeuw leefden net zo gedacht zullen hebben over het 'makkelijke geschiedenisonderwijs' dat mijn vader in de eerste helft van de 20ste eeuw heeft gehad. Slechts een beperkt aantal jaartallen om te leren en weinig aandacht voor bijvoorbeeld de vaderlandse handel. Hoe anders was dat in 1870!

Toevalsvondst
Hoe kom ik hier nu eigenlijk op? Via een archiefonderzoek naar de Sont Tolregisters kom ik uit op een Tractaet uit 1701 en een daaraan voorafgaand Verdrag van Christianopel uit 1645. Christianopel, waar ligt/lag dat en hoezo 1645? Ik wist het niet en moest het opzoeken (wat dan ook weer leuk is) maar een leerling van de lagere school (!) in 1870 had dat jaartal zo kunnen opdreunen.
Ik kom aan deze wijsheid na het bekijken van de site van het Schoolmuseum, die online is gezet door de Universiteit van Amsterdam (UvA). Daar staat een handboekje voor de hoogste klasse der Lagere Scholen. Hier het fragment waar ik het over heb:

In het verdrag van Christianopel (een plaats in Zuid-Zweden, aan de Baltische kust) stond vermeld hoeveel tol schippers moesten betalen bij passage van de Sont. Goederen hadden een bepaalde waarde en op basis daarvan werd een tolbedrag berekend. De Staten Generaal der Verenigde Nederlanden sloten dat verdrag om af te zijn van de mogelijke willekeur van de tolbeambten.

Het verdrag diende vele jaren na 1645 tot tevredenheid van beide partijen (de Denen en de Nederlanders) tot volle tevredenheid.

Aanpassen aan veranderingen
Maar... er is natuurlijk een maar, de beschrijving uit 1645 begon toch wat te kort te schieten. Er kwamen nieuwe goederen bij, die niet in het verdrag uit 1645 stonden. De vraag rees, hoeveel tol daarvoor geheven moest worden. De tolbeambten losten dat vaak creatief op, maar dat leidde toch toch onduidelijkheid. Er moesten nieuwe afspraken worden gemaakt en dat gebeurde op 15 juni 1701 in Kopenhagen.
Er werd een nieuw verdrag opgesteld, met daarin besloten de overeenkomst van 1645. Het geheel werd daarna keurig gedrukt, zodat iedere kapitein er een exemplaar van kon krijgen en hij dus precies wist waar hij aan toe was.

Dit verdrag heeft het 120 jaar volgehouden, pas in 1821 werd een nieuwe tollijst samengesteld door de heren Thaarup en Martensen.

Vindingrijk
Mocht er intussen een probleem ontstaan met een nieuw soort scheepslading, denk aan specerijen, dan mochten de kapitein en de tolbeambte zelf een prijs afspreken. Die diende dan als basis voor de tolgaarder. Een schipper die meende slim te zijn door een veel te lage waarde op te geven, moest trouwens wel oppassen. Een van de bepalingen in de lopende verdragen luidde namelijk, dat de Deense Kroon het recht had om de lading voor het opgegeven bedrag van de schipper te kopen...