De volkstelling van Friesland 1744

In 1744 werd een heuse volkstelling gehouden in alle grietenijen van Friesland. Vijf jaar later werd de stand van de bevolking en zijn rijkdom nog een keer opgenomen, en genoteerd in de zogeheten Quotisatiekohieren.
Die laatste staan al geruime tijd op de website van Tresoar als een doorzoekbaar bestand. De volkstelling van 1744 was alleen in te zien op microfiche op de studiezaal. Zoals dat met microfiches gaat: de kwaliteit is niet altijd even mooi. Maar nu is daar verandering in gekomen, door het plaatsen van een serie prachtige foto's van de originele bladen.
Bijvoorbeeld deze, van Rinsumagesst:



overigens opgeschreven als Rinsmageest. Deze foto's zijn erg duidelijk en het moet niet al te moeilijk zijn om er een transcriptie van de maken. Wie daar meer over wil weten kan hier terecht. Een deel van de provincie is al in een bestand gezet, zoals te zien is op het volgende plaatje:



Het is uiteraard de bedoeling dat de hele provinciekaart groen wordt, met helaas uitgezonderd de eilanden. Vlieland, Terschelling en Ameland hoorden tot de provincie Noord-Holland en voor zover bekend zijn er van Schiermonnikoog geen bladen bewaard gebleven.

Update: Hoe snel het kan gaan: het kaartje dat hierboven staat is na een paar dagen al geheel ingehaald door de werkelijkheid. Het heeft niet zoveel zin om de actuele stand hier steeds weer te geven. In plaats daarvan verwijs ik naart het forum van Tresoar. Iets naar beneden scrollen om de actuele kaart te zien.

Paniquerende percentagiën

Ik begin me een beetje zorgen te maken over het wiskundige inzicht in dit landje. Mensen staren zich blind op een detail en verliezen daardoor de grote lijnen uit het oog. Kijk naar het project VeleHanden, waar de voortgang van de projecten wordt weergegeven met percentages. Leuk toch, maar het ook misgaan.



Ik geef een simpel voorbeeld: de gele lijn geeft aan hoeveel akten er al zijn 'gedaan'. Bij het linkerglas komt dit neer op ongeveer de helft. Mooi, in grote letters

50%

neerzetten. Oogt lekker. Maar dan: iemand doet extra water in het glas (lees: voegt extra akten toe die 'gedaan' moeten worden). Schrik, het percentage daalt opeens en is nu nog maar

ongeveer 27%

Nou ja, ook dat maar weer groot op de site zetten dan. Je houdt het dus niet voor mogelijk, maar er zijn echt mensen die bij die plotselinge daling een rolberoerte lijken te krijgen. Om dat een beetje te dempen, plaats het archief Leiden een verzachtende boodschap:



Er hoeft dus niet meer geschrokken te worden van dalende percentages. Ik schrik echter van iets heel anders, namelijk de soort water die extra in het glas wordt gegoten. Lees ik dat goed? Ja hoor, akten van de Burgerlijke Stand. De vraag is nu: waar worden die gemaakte koppelingen voor gebruikt? Voor wiewaswie soms, zodat ze over een tijdje betaald gedownload kunnen worden? Daar krijg ik dan weer een onbestemd gevoel van.

Hoe lang was opa eigenlijk? -2-

Bijna twee jaar geleden, om precies te zijn op 28 juni 2010, vroeg ik me af hoe lang mijn opa was. Hij was niet in dienst geweest en dus was er geen signalement van hem bewaard gebleven. Opa Willem Keijzer staat hier rechts op de foto en die heb ik gebruikt om zijn lengte te berekenen, uitgaande van de 1,92.6 meter van mijn vader die achteraan in het midden op de foto staat.



Dat was de situatie, maar nieuwe informatie zorgt voor een andere insteek. Dat opa niet in militaire dienst was geweest, betekent niet dat er geen signalement van hem te vinden is. Daar kwam ik vorige week achter via de website over de militieregisters, die door veel vrijwilligers van informatie wordt voorzien. Tot mijn verbazing stond opa in de index op die site.
Gauw de scan downloaden natuurlijk, want doordat ik zelf meedoe met het invoeren van gegevens heb ik daarvoor punten verdiend. Het downloaden kost me dus geen geld en het resultaat was:



Kortom, opa was niet ongeveer 1,81 meter lang zoals ik had beredeneerd, maar een centimeter of 6 korter. In elk geval wil ik wel zeggen: Heel hartelijk bedankt, anonieme invoerder, voor het naar voren halen van mijn opa!

Update Nog even extra informatie ingewonnen door mijn nicht Anneke te bellen. Zij wist te vertellen dat haar moeder, mijn tante Annie die schuin voor opa de foto staat, circa 1,68 meter lang was. Dat komt redelijk overeen met het beeld op de foto, waarbij je natuurlijk altijd moet bedenken dat mensen een beetje ingezakt kunnen staan als ze op de foto gaan. Bij het meten van de lengte van opa was dat niet zo, bij de militaire keuring moest hij natuurlijk kaarsrecht onder de meetlat gaan staan.

Een extra complicerende factor bij deze foto is, dat de grond niet helemaal waterpas was. Ik vermoed dat de foto is gemaakt in een gangetje of steegje waar de aarde een beetje schuin omhoog loopt richting de muur.
Over deze foto is trouwens nog meer te vertellen, daar kom ik nog op terug, want via een onverwachte omweg kwam ik te weten wanneer hij gemaakt is en waarschijnlijk ook door wie.

Waar is de herberg?

In de 19e eeuw werd de herberg in het Friese Spannum gerund door Murk Harmens Abma (aangetrouwde familie) en later door Anne Annes Hettema (familie). Ik weet dat uit documenten van de Burgerlijke Stand, bijvoorbeeld:



Of:



Maar wat daar niet in staat, is het exacte adres van de herberg. Zoeken in oude kranten levert ook niet echt meer gegevens op. Daar zie je alleen dat de persoon in kwestie kastelein was in de herberg in Spannum.



Misschien ook wel logisch, want “iedereen” wist natuurlijk waar hij die herberg kon vinden. Net zoals iedereen wist waar de kerk van het dorp staat. Van beide gebouwtypes is er maar één, dus je hoeft er niet naar te zoeken. Voor de kerk gaat dat nog steeds op, die staat middenin het dorp en je ziet hem meteen. Een kerk heeft ook niet echt een adres nodig. Die bekendheid van de herberg was dus 100 jaar en meer geleden geen enkel probleem. Het wordt pas moeilijk als een nazaat (ik dus) wil weten waar het gebouw nu staat of, als het afgebroken is, heeft gestaan. Zoeken op internet naar “herberg” en “Spannum” levert niet veel op. Hooguit een link naar knipsels uit oude kranten. Maar die had ik dus al. Dan maar wat dichter bij het probleem gaan staan. De herberg is een aantal keren van eigenaar gewisseld en steeds werd daar een notariële akte voor opgemaakt. Met daarin, om elk misverstand te voorkomen, een duidelijke beschrijving van het onroerend goed.



En inderdaad, er staat zoals verwacht een complete beschrijving in, inclusief de kadastrale gegevens (Sectie C nr 617). En daar was het me om begonnen. Helaas bleek de kadastrale kaart van 1832 (gemaakt aan het begin van de registratie) het betreffende nummer niet te bevatten, de herberg was er toen nog niet. Archief Tresoar beschikt echter ook over kadastrale kaarten van een latere datum (1887) en daar staat de herberg wel op getekend. Dat ziet er dus zo uit:



Voor het gemak heb ik het water (de opvaart en de slootjes) even een blauwe kleur gegeven.

Van daar af was het niet zo moeilijk om te bepalen waar de herberg ooit heeft gestaan. En verrassing: hij staat er nog steeds, alleen niet meer met een winkel/herberg-functie. Fascinerend om te zien dat het gebouw nog bestaat. Er komt nog een fotoserie van het pand, maar daar is wat meer tijd voor nodig die ik nu even niet heb. Hieronder al wel een foto uit het Fries Fotoarchief, gemaakt in 1908, de herberg blijkt hier bij nader inzien toch niet op te staan, zoals ik eerst dacht.