Genealogische weelde in het Weeshuis

Op zoek naar gegevens van een Amsterdams familielid uit de 18e eeuw kreeg ik een ondertrouwakte onder ogen. Met veel moeite kon ik de tekst ontcijferen en toen bleek dat de bruidegom werd geassisteerd door <*onleesbaar*> uit het Burger Weeshuis. De naam van de getuige was ook niet zo belangrijk, wel het feit dat de gezochte bindingen had met het Burger Weeshuis en daar mogelijk een tijd had gewoond. Uit eerder onderzoek wist ik al dat zijn ouders dood waren en dat opname in een weeshuis dus voor de hand lag. Vraag was alleen wèlk huis dat geweest was.
De familie was Luthers, dus het Lutherse weeshuis lag voor de hand. Maar die aanwijzing in de ondertrouwakte vond ik toch veelbelovend. Omdat van de weeshuizen nog maar heel weinig op internet te vinden is, was een lijfelijk bezoekje aan het Stadsarchief toch nodig. Even de originelen raadplegen, wie weet wat daar in staat. Thuis natuurlijk voorwerk gedaan door de inventaris te bekijken en alvast een keuze te maken. Je kunt uiteraard "tig" originelen opvragen, maar je moet ook de tijd hebben om ze door te lezen. Een selectie vooraf is dan het beste.

Even tussendoor: de mooie tekening van de poort van het Burger Weeshuis hierboven komt uit een boekje dat 104 jaar geleden is uitgegeven door de Het Nieuws van den Dag. De titel luidt: Oud-Amsterdam, 100 stadsgezichten gemaakt door L.W.R. Wenckebach.

Het archief van het Burger Weeshuis heeft toegangsnummer 367.A (die punt hoort er beslist in en ook de hoofdletter is verplicht). Enig speuren bracht me op de volgende boeken:

616 - 628 Kinderboeken, vermeldende de namen der opgenomen kinderen, met die hunner ouder, met alphabetische index

Ik moest boek nummer 627 hebben en mijn vermoeden werd bevestigd toen ik de index bekeek, want Coenraad Balthaser bleek inderdaad in het Burger Weeshuis te zijn opgenomen na het overlijden van zijn ouders.


Gauw naar de achterkant van blad nummer 49 (er staat 49 vo. in de index en dat betekent folio 49 verso, ofwel de achterkant). En daar kreeg ik verrassing nummer twee:


Een zeer uitgebreid overzicht van het kind, inclusief doopdatum, trouwdatum van zijn ouders (ik had alleen de ondertrouwdatum), de datum waarop vader poorter werd (had ik niet) het beroep van de vader (wist ik niet) en de data waarop de ouders zijn begraven, inclusief de naam van het kerkhof. Die laatste gegevens had ik al wel gevonden en dus kon ik zien dat ze de gegevens van vader en moeder hadden verwisseld. Foutjes werden ook in de 18e eeuw gemaakt, zo blijkt wel weer. En de datum waarop Coenraad in het Weeshuis werd opgenomen.
Onderaan de inschrijving stond een zeer mooie aanvulling, namelijk de namen en leeftijden van alle kinderen uit het eerdere huwelijk van de moeder. Aangeduid als broeders en zusters ten halve bedde, wat we nu stiefbroertjes en -zusjes zouden noemen.
Ik had al een heleboel informatie, maar er zou nog meer komen. In boek nummer 629, een alfabetische index van ingekomen en uitgegane kinderen, stond ook een beschrijving van Coenraad. Daar las ik dat hij een opleiding tot loodgieter had gekregen en dat hij het Weeshuis mocht verlaten om in het leger te gaan dienen.


Een volgende zoektocht zal gericht zijn op de boedelboeken van het Weeshuis, met hopelijk meer gegevens over de goederen die het Weeshuis kreeg in ruil voor de opvang, opvoeding en verpleging van de weesjongen. Toegegeven, het kost wat moeite, maar ik kan deze bron van harte aanbevelen.

Controleer echt ALTIJD de bron

Internet is een rijke bron van informatie, maar die info hoeft niet altijd correct te zijn. Soms is het wel makkelijk om gegevens van het web tijdelijk voor waar aan te nemen en in te vullen in de kwartierstaat. Vooral aan de bovenste takken van de boom. In mijn geval ging het om het huwelijk tussen Coenraad Oosterlaak en Hendrikje Dorland. Speuren op internet bracht een aantal sites aan het licht, en die vermeldden allemaal dat het huwelijk heeft plaatsgevonden te Putten, na een ondertrouw in Amsterdam. Bijvoorbeeld op deze manier:


In het Stadsarchief van Amsterdam is dit mooi te controleren. Daar staan de ondertrouw-akten op microfiche en dan ziet het er zo uit:


Zie je wel, daar staat het, acte verleend om tot Putten te trouwen. Mooi, ook weer opgelost. Hoewel, het huwelijk is in Putten helemaal niet te vinden... Merkwaardig, misschien dat ze dan in een andere kerk in Putten waren getrouwd? Nee, ook dat was het niet. Het was meer een gevalletje van te snel de acte lezen. Nog maar eens doen, en dan goed. Dan zien we het volgende:


Linksboven staat de plaatsnaam Loenen. Met andere woorden het stel is niet getrouwd in Putten (Gelderland) maar in Loenen (Utrecht). Links onderaan de ondertrouwakte staat bovendien een vierkante haak, ten teken dat de akte daar dus ophoudt! De opmerking over Putten blijkt te slaan op de volgende akte op de pagina. Die volgende inschrijving was:


Een heel ander stel trouwlustigen dus. Via de website Van Papier naar Digitaal (vpnd.nl) komt dan de inschrijving van het andere huwelijk in Putten naar voren:


Zo, weer een stukje van de puzzel opgelost. En nu moet ik alle webmasters die het Puttense huwelijk hebben vermeld nog even wijzen op de fout. En proberen op korte termijn langs het Utrechts Archief te gaan om het huwelijk te Loenen te verifiëren...

Verdwenen, verdwenen en gevonden!

Ik was in het archief op zoek naar sporen van mijn overoudoom (de broer van mijn overgrootvader is dat). Hij is geboren in Zaandam en kwam op een gegeven moment in Budel (Noord-Brabant) terecht. In het bevolkingsregister vond ik wel wat, maar voor het echte werk moest ik toch naar het archief. Temeer daar hij plotseling een tijd uit Budel was verdwenen, om op te duiken in Alkmaar.
Om het notarieel te raadplegen moet je echt lijfelijk naar het archief, de akten staan niet op internet. Gelukkig was Budel niet zo groot en hadden ze maar één notaris. Dat maakt het zoeken een stuk eenvoudiger, op voorwaarde dat overoudoom Hendrik niet naar een buurgemeente was gegaan. Afijn, ik vraag het repertorium van de enige notaris aan en ben vervolgens een uurtje bezig om daar doorheen te worstelen. Het resultaat was een lijstje met jaartallen en aktenummers.
Toen werd het pas echt leuk, want ik ging de minuutakten aanvragen. In totaal 9 jaren, allemaal opeenvolgend dus die mochten op één aanvraagbriefje. Niet veel later hoorde ik een karretje aan komen rijden, met daarop de 9 pakken minuutakten. Elk met een dikte van een centimeter of 8 à 9. Dus ik kreeg een stapel van zo'n driekwart meter op mijn tafel. De archivaris bekeek de stapel, bekeek mij en zei toen bezorgd: "U weet toch dat we om 5 uur sluiten, hè?"
Gelukkig hoefde ik niet alle aktes stuk voor stuk door te lezen, ik hoefde alleen maar de juiste akten in de stapel te zoeken. En dan blijkt, dat niet alle minuten bewaard zijn gebleven. Redelijk frustrerend, want uit bijvoorbeeld een verkoopakte kun je kadastrale gegevens halen. Ik noem maar iets.
Een heel mooie, waar ik naar uitkeek, was een machtiging, waarin Hendrik zijn vrouw de volledige zeggenschap en handelingsbekwaamheid verleende. Akte 117 van 1870 moest ik hebben. Nou, het ligt er natuurlijk duimendik bovenop, na akte 116 lag keurig akte 118 op de stapel.
Tsja, wat doe je dan? Even tandenknarsen en dan maar accepteren dat de akte er niet is. Overoudoom weg, akte weg... Dat zag er niet zo mooi uit. En toch maar gewoon naar de volgende akte, uit 1871 dit keer, over een verkoop door de vrouw van Hendrik Keijzer. Akte 6, 1871 was het. Die zat gelukkig wel in de stapel. En wàt zat daar met een lias-draadje aan vast gehecht? Zie hieronder.


Update: En onvermijdelijk komt dan de vraag: wat is een "lias" dan wel? We kennen het woord natuurlijk uit de naam Genlias en we weten ook wel een beetje wat het is (verzameling bij elkaar horende papieren). Maar... waar komt het woord vandaan. Echt zo'n vraagje om de archivaris mee lastig te vallen, met het gevaar dat hij of zij er een slapeloze nacht van heeft. Gelukkig wist mijn slachtoffer binnen een kwartier het juiste antwoord te vinden in de etymologiebank, namelijk:

lias [snoer] {liasse, lyache 1390-1466} < middeleeuws latijn liacium, ligacia [bundel], van ligare [binden, vastbinden, verbinden]

Voor de volledigheid plaats ik ook nog even een foto van de lias die ik tegenkwam. Het is een tweekleurige draad waarmee akten aan elkaar genaaid worden. De uiteinden van de draad worden met een stukje papier vastgeplakt en terwijl de lijm nog vochtig is knijpt de notaris zijn zegel er op. Dit ziet er dan zo uit:


(met dank aan Christian van der Ven)