Samen staan we sterk in bange tijden

Van 1700 tot 1721 woedde de 3e Noordse Oorlog in het Oostzeegebied. Een aantal partijen vloog elkaar in de haren om de zeggenschap over het gebied rond de Oostzee. Zweden was daar oppermachtig en dat zinde de andere landen niet. Kortom, er werd strijd geleverd en niet zo’n beetje ook.


In de tussentijd bleef de handel op de Oostzeehavens wel aantrekkelijk. Vooral de Nederlanders hadden een lange traditie op dit gebied. In Oostzeehavens werd goed betaald voor producten uit West-Europa en de koloniën. Wie de Sont Tolregisters doorspit, komt daar heel vaak specerijen zoals kaneel tegen. Op de terugweg namen de handelskapiteins goederen mee zoals masten, scheepstimmerhout, duigen en hennep.
De handel moest dus doorgaan, maar het was niet echt verantwoord om als schip alleen die richting op te gaan. Het antwoord werd gevonden in de konvooivaart: met bijna tachtig schepen tegelijk vertrekken vanaf de rede van Texel, onder bescherming van een aantal zwaar bewapende schepen. De koopvaardij was zelf ook vaak bewapend, met voldoende kanonnen om kapers en wat dies meer zij naar de zeebodem te jagen als dat nodig mocht zijn.


Een impressie van zo'n konvooi is geschilderd door Ted Walker, zie hierboven. Image used with permission. Nadere informatie over dit schilderij en andere zeetaferelen kan worden bekeken op: www.edwalkermarine.com waar ook kunstdrukken besteld kunnen worden, door een e-mail te sturen.

Gelukkig zijn van de konvooivaart enkele papieren bewaard gebleven. Ze worden bewaard in het Stadsarchief van Amsterdam, in het archief van de Directie van de Oostersche Handel en Reederijen. Dit archief is te vinden onder toegangsnummer 78.
Hieronder staat een fragment van de lijst, waaruit blijkt dat de hele groep op 5 september 1712 het ruime sop heeft gekozen vanaf de rede van Texel.


Het mooie van deze lijst (en nog enkele andere uit hetzelfde archief) is, dat niet alleen de naam van de kapiteins wordt gegeven, maar ook de naam van het schip waarover zij het commando voerden. De bestemmingshaven is vermeld, evenals het aantal bemanningsleden en het aantal stukken geschut. De Juffr. Sara, gevoerd door kapitein Jarig Albertze had 8 bemanningsleden en geen kanonnen. Het schip de Constapel (oud woord voor ordehandhaver) van Coert Jacobsze Kroese had 14 mensen aan boord en maar liefst 8 kanonnen. Dit was daarmee het zwaarst bewapende handelsschip van het hele convooi.

Feest bij Van Papier naar Digitaal!

Vandaag was het feest bij Van Papier naar Digitaal (VPND), het project kreeg een bedrag van 10.000 dollar overhandigd door de firma EMC. Het bedrag wordt gegeven aan projecten die het behoud van het werelderfgoed hoog in het vaandel hebben staan.


Ondanks het plaatje hierboven, dat is ontsproten aan mijn creatieve brein, bestaan biljetten van 10.000 dollar niet. Maar cheques van dat bedrag bestaan wel degelijk, getuige onderstaande foto, die is genomen op het kantoor van EMC in Nieuwegein.



Hans den Braber en Herman de Wit van Van Papier naar Digitaal ontvingen de cheque ter waarde van $10.000 uit de handen van Frans Rahms (geheel rechts op de foto), Regional Manager Europe North bij EMC.

# Update 1
En een dag later, tijdens de vergadering over VPND, kreeg onze secretaris Hein de officiële oorkonde in handen, met het verzoek er een veilig plekje voor te zoeken (dan wel er een teakhouten kast voor te timmeren).

Terug in de tijd naar Vlieland - 2

Nadat de kerk en het naastliggende huisje redelijk gelukt waren, ben ik aan de rest van de bebouwing begonnen. Dat was een kwestie van passen en meten, op basis van het perspectiefloze plaatje uit 1594. Ik heb maar een recht stratenplan gekozen, net zoals nu nog in Oost-Vlieland. In het model ziet dat er als volgt uit:


Het is nog een beetje kaal, zo, maar via Sketchup is het heel eenvoudig om daar wat aan te doen. Gewoon vanuit een van de menu's de optie schaduw (shadow) kiezen en het beeld van West-Vlieland begint al een beetje meer leven te krijgen:


De volgende stap is het maken van de duinen, weilanden en dergelijke. Ook moeten de huizen nog worden beplakt met bakstenen en stucwerk. Wat dat betreft moet ik mijn fantasie een beetje de vrije loop laten, in de hoop dat de historie geen geweld wordt aangedaan. Er bestaan geen foto's uit 1594 en ik moet dus werken met de resten van oude bebouwing die nu nog op de Waddeneilanden te vinden zijn.
Vissershuisjes in Jutland geven wel een idee en de kerk van Hoorn op Terschelling is ook een mooi voorbeeld.
Een paar kleurtjes doen wonderen, want als ik de lucht blauw maak en er wat wolkjes in teken, plus de straat een zandkleur geef (volgens oude beschrijvingen waren de straten niet geplaveid, zoals blijkt uit het Rekeningboek van de Burgemeesters waar steeds weer posten voor het dichtgooien van kuilen te lezen zijn) dan wordt het beeld als volgt:


Er staat op internet een mooie illustratie van de oude toestand van Vlieland, getekend op een moderne kaart:


Deze informatie is te vinden op de website van Natuurinformatie. Vlieland heeft het helemaal zonder bomen moeten doen gedurende lange tijd. Dat het eiland nu wel de beschikking heeft over bomen, is te danken aan de grootvader van Gijs Hesselink, lees daarvoor het artikel op het weblog van Gijs.

Terug in de tijd naar Vlieland

Een van mijn voorvaderen was Pieter Harmensz Swafelstock, schipper van Vlieland. Hij bevoer de zeeën (ondermeer op walvisvaart, naar Archangel en van Portugal naar de Oostzee) en hij woonde in West-Vlieland. Dat dorpje bestaat helaas niet meer, het werd uiteindelijk in 1737 verzwolgen door de zee. Het enige wat rest is een aantal historische kaarten. Zoals de kaart hieronder, die is getekend in 1594 en die wordt bewaard bij het Nationaal Archief in Den Haag.


De kaart is onderdeel van de zogeheten Collectie Hingman. Tekenaar van de kaart is Pieter Bruijnsz, landmeter in 's Rijks dienst. Op de overzichtsfoto is het dorp niet echt goed te herkennen. Daarvoor is een detailopname veel beter:


Wat opvalt is het beroerde perspectief van de vogelvluchtkaart. Maar kijk je daar doorheen, dan zijn toch veel details waar te nemen. Bijvoorbeeld het feit dat het dorp bestaat uit een aantal evenwijdige straten met daartussen kleine steegjes (die gloppen worden genoemd). Dit stratenpatroon is nu nog te zien in Oost-Vlieland. Ik ben nieuwsgierig van aard en ik vroeg me af of het mogelijk was om deze kaart om te zetten in een duidelijke tekening. Met behulp van de computer (vooral het programma Sketchup van Google) begint dat aardig te lukken. Hieronder een voorproefje van de kerk met naastgelegen woning, vermoedelijk van de predikant.


Deze eerste poging is nog niet goed, zo staat de zon lekker uit het noorden te schijnen en heeft de kerk nog een pannendak. Uit de literatuur blijkt, dat de kerk een leien dak had. Dat wordt nog aangepast. Uiteindelijk hoop ik een 3D-model te hebben waar je virtueel doorheen kunt wandelen zodat een beter beeld ontstaat van het eiland zoals het ruim 400 jaar geleden was.