Een merkwaardige ondertrouwakte

In het archief van Amsterdam dook ik een ondertrouwinschrijving op uit 1727, om precies te zijn van 16 mei. Het betreft het voorgenomen huwelijk van Lammert (of Lambert) Brinkel met Catrina Pieters. Zoals gebruikelijk hebben beiden een getuige meegenomen. In het geval van Lammert is het zijn moeder, Gerritje Lamberts, terwijl Catrina heeft verklaard dat haar ouders zijn overleden. Daarom is, en nu komt het, haar mottje Marretje Springintveld meegekomen. Ik heb de benaming mottje in het verband van een huwelijk ook aangetroffen op de genealogische site van Louk Lapikas, die het woord heeft voorzien van een vraagteken. De vraag is dus, wat is een mottje? Zogenaamd grappige antwoorden in de richting van een "motje", een gedwongen huwelijk, worden bij voorbaat al met hoongelach ontvangen. Een serieuze verklaring, die zoek ik.

Gauw nog eventjes, voor het te laat is....

Wij zijn een volkje dat graag dingen op het laatste nippertje doet, zo blijkt. Vandaag was de voorlopig laatste dag dat er onderzoek kon worden gedaan in de studiezaal van het Gemeentearchief in Amsterdam. Zoals bekend staat er een mega-verhuizing aan te komen naar de Vijzelstraat. Eerst zouden de deuren van de studiezaal al op 22 januari dichtgaan, maar omdat de oplevering van de nieuwe locatie vertraging opleverde werd dat tijdstip een aantal maanden uitgesteld. Waarschijnlijk was de aannemer die de oude lokatie zou restaureren al lang van te voren besteld, want die is nu druk bezig met allerlei hak- breek- en boorwerkzaamheden. Rustig in de archieven zoeken was er vandaag dan ook niet echt bij.

Ik ben toch vandaag even gaan kijken, want het is toch wel bijzonder zo'n laatste dag. Het werd een dagje vol verrassingen. Om te beginnen werd het pand al aan het oog onttrokken door een groot steigerwerk, waar nog net een openingetje was uitgespaard om binnen te kunnen komen. Op de foto hier links zie je nog net een stukje van de monumentale trap. Onder de steigerpijpen door is de ingang.

Surprise nummer twee was, dat bij de balie in de rij moest worden aangesloten, zo druk was het. Hoe druk precies bleek in de studiezaal zelf, waar om 10 over 10 bijna geen ficheleesapparaat meer beschikbaar was. Kortom, het was echt heel erg druk. Van medezoekers hoorde ik dat dit geen verschijnsel van alleen vandaag was, de afgelopen drie weken was het een gekkenhuis. Derde verrassing was de ouderdom van de kaartenbakken. Waar ze vandaan komen weet ik niet, maar ze lijken een eeuw ouder dan de kaartenbakken die eerst op studiezaal stonden. Het is hopelijk tijdelijk, want deze duvelen bijna uit elkaar van ellende. Vierde verrassing, en daar ging het tenslotte toch om, een van de voorvaderen die in andere documenten Hogervoet werd genoemd, heette in de trouwakte uit 1739 plots Hogerwoerd. Weer een raadseltje opgelost.

De deuren van de nieuwe locatie aan de Vijzelstraat gaan weer open op 7 augustus aanstaande en tot die tijd zullen we ons onderzoek in Amsterdam moeten beperken tot de databases die op de website van het archief staan.

Serendipiteit

Ook wel omschreven als "vinden zonder te zoeken" of gewoon "toevalstreffers". Het fenomeen treedt op wanneer je plotseling iets ziet of merkt waar je helemaal niet naar aan het zoeken was, maar dat wel zeer interessant is. Het overkwam me vandaag, terwijl ik een jaargang van de krant Het Vaderland aan het doorbladeren was. Op zoek naar een adres van een restaurant. En toen viel mijn oog op bijgaande advertentie, het overlijdensbericht van de schrijver van enkele genealogische standaardwerken. Eerst in Nederland, samen met Mr. Belonje, daarna in Nederland-Indië. In de laatste periode van zijn leven schreef hij een kloeke trilogie, onder de titel Genealogische en heraldische gedenkwaardigheden betreffende Europeanen op Java. Deel I-III. Batavia, 1935-1938. Antiquarisch gaan deze boeken voor een bedrag van 175,00 euro over de toonbank. De boeken die hij schreef over de genealogische gedenkwaardigheden in de kerken van Nederland zijn verkrijgbaar op CD-Rom, onder andere bij uitgeverij Historic Future, die overigens zijn website heeft gemoderniseerd.

Een hoeraatje voor Google

Soms kun je op een onvermoede manier profiteren van Google. Het overkwam me gisteren in het archief in Haarlem. Sinds de verhuizing hebben ze daar problemen met de server die het indexsysteem van bibliotheek herbergt. Het is een systeem van de gemeente Haarlem. waarop Vubis draait. De hardware vertoont al meer dan een week kuren, wat wil zeggen dat je dus vrijwel geen boeken meer kunt opzoeken en aanvragen. Het indexsysteem levert namelijk de code die nodig is om het boek in de stellingen van de bibliotheek te kunnen opzoeken.

Geen computer, dan ook geen boek. Totdat de medewerker van de studiezaal op het lumineuze idee kwam om dan maar even in de bestanden van Google te kijken. Daar zitten nog oude images van de bibliotheekdatabase en met een beetje geluk zit daar ook het codenummer van het boek bij. Zo gezegd zo gedaan. Wat steekwoorden ingegeven en ja hoor, daar kwam de betreffende pagina in beeld, inclusief het nummer van het boek (omcirkeld). Aanvragen dus maar. Toen de timmerman dan ook nog kwam om de vastzittende deur van depot en bibliotheek te repareren (bijna de hele ochtend geen originelen op studiezaal) kon de dag verder niet meer stuk.

De dubbele aanpak

Het project van Papier naar Digitaal heeft vandaag weer een impuls gekregen. Een dubbele zelfs omdat zowel Ineke als ik aan de slag waren in het archief in Haarlem. Het is al eens eerder gebeurd dat één archief zuchtte onder twee simultane fotografen, maar nu zijn er voor het eerst onderling foto's gemaakt. Zie het prentje hiernaast dat na aanklikken groter in beeld komt.

De inrichters van het archief in Haarlem moet nog wel iets verzinnen op de belichting, want met de huidige lampen is fotograferen geen pretje. We hebben nooggedwongen ons werkterrein moeten verplaatsen naar de vergaderzaal van het archief, een ruimte met een mooi groot raam, waardoor voldoende daglicht naar binnen valt. Dat type licht zorgt tevens voor foto's met een natuurgetrouwe tint. Fotokopieën worden echt wit in plaats van geel wanneer er kunstlicht wordt gebruikt.

Familiedag 2007

Vraag: hoe zorg je ervoor dat je exact op de hoogte bent van de laatste nieuwtjes in de familie? Iedereen bellen is een mogelijkheid, maar je kunt ook de hele bubs bij elkaar proberen te krijgen. Wat vandaag dan ook gebeurd is, met veel succes. Met mogelijkheden om van alle kanten informatie uit te wisselen en om foto's te maken natuurlijk! De neven en ik hebben er stevig op los staan klikken en toen ook de nichtjes een camera in handen kregen was het feest helemaal compleet. Kortom, een welbestede zondag.

Het grote nut van redundantie

Het begrip redundantie wordt gebruikt in de computertechniek, om aan te geven dat van bepaalde gegevens diverse kopieën bestaan. Het kan dan gaan om files die dubbel zijn opgeslagen, maar ook om bits die in een opslagsysteem staan. De wortels van het woord zijn te vinden in de taalwetenschap, zoals blijkt uit Kramers' Kunstwoordentolk uit 1863:

Volgens de makers van het woordenboek heeft het begrip een genatieve lading, er is sprake van overmaat. In de genealogie hebben we gelukkig ook vaak te maken met redundantie, een gebeurtenis wordt op een aantal plekken beschreven. Een mooi voorbeeld vond ik in Weesp in de 18e eeuw. Wanneer in die regio werd getrouwd dan werd dat uitgebreid genoteerd. Niet zomaar een simpele aantekening in het kerkboek, maar een meervoudige vermelding.

Het begint met de ondertrouw, waarvoor Weesp een apart register had. Dit ondertrouwboek voor hervormden (ja, er was er ook een voor mensen met een andere religie) wordt in het archief te Haarlem bewaard onder nummer Weesp 74. Zo'n inschrijving ziet er als volgt uit:

In dit boek worden de zondagse geboden vermeld, waarvan er in de regel drie moesten worden gedaan. Als die procedure achter de rug was, kon er getrouwd worden. In de kerk natuurlijk, alwaar de dominee inschrijving nummer twee voor zijn rekening nam, en wel in het trouwboek van de kerk. Deze inschrijving is wat summierder, met alleen de namen van bruid en bruidegom en de datum van de huwelijkssluiting:

Het hervormde trouwboek is te vinden in het archief in Haarlem in boek Weesp 5. In de meeste andere plaatsen was een dergelijke inschrijving de enige vastlegging van een huwelijk. Je hebt er als genealoog wel wat aan, maar een echte informatierijkdom is het niet. Nee, dan Weesp, waar een huwelijk ook nog voor het gerecht werd gesloten, met een bijbehorende duidelijke inschrijving:

Het ondertrouwboek van het Gerecht is in het archief te vinden in de boeken Weesp 64A en Weesp 64B. Deze akten bevatten ook de handtekeningen van de huwelijkspartners en de getuigen, voor zover deze konden schrijven natuurlijk.

De jonggehuwden woonden in Weesperkarspel, het gebied rondom de stad Weesp, waar men een eigen administratie bijhield. Het gaat om het zogeheten gaardersregister, waarin de impost (= belasting) werd aangetekend. Dat betekent in dit geval dat er nog een vierde vermelding van het huwelijk te vinden is en wel in Boek Weesperkarspel 8B:

Redundantie mag dan volgens sommige literaire critici overbodig zijn, bij genealogisch onderzoek is het een rijke bron om uit te putten.

Nieuwe studiezaal in Haarlem

Na geruime tijd wachten was het dan deze week zo ver, de nieuwe studiezaal van het archief in Haarlem opende zijn deuren. Hoog tijd dus om even te kijken, vooral ook omdat mijn onderzoek een nieuwe kant op is gegaan zodat ik de DTB's van Weesp en Weesperkarspel moest raadplegen. En natuurlijk meteen van de gelegenheid gebruik gemaakt om even wat DTB's op de foto te zetten voor het project Van Papier Naar Digitaal. En dat was makkelijker gezegd dan gedaan, want de lichtcondities in de studiezaal zijn verre van optimaal. In het plafond zijn halogeenspots gemonteerd, die samen zorgen voor een geraffineerd schaduwspel. In de praktijk wil dat zeggen dat je vrijwel op geen enkele manier goede foto's van de documenten kunt maken. Het beklimmen van wat trappen naar de tweede verdieping van de zaal bleek de uitkomst te zijn. Daar is een rustig hoekje, vlak onder de balken, waar je ongestoord en met een zachte verlichting van twee kanten foto's kunt maken. Ik heb me laten vertellen dat de inrichter van de studiezaal binnenkort nog wat komt doen aan de verlichting. Even afwachten dus maar. Vanaf de verdiepingen heb je trouwens een mooi zicht op de infobalie (zie foto).
De studiezaal is gebouwd in de oude Janskerk en dat is best wel even wennen, gelukkig hebben veel mensen de weg naar de Jansstraat al gevonden. Ik zat bijvoorbeeld naast een tweetal onderzoekers die hun ogen zaten te pijnigen op een oud doopboek. Om na een kwartier of zo zachtjes "yes!" te roepen na het vinden van een naam van een voorouder. Kijk, dat geeft de burger weer moed, niet iedereen blijkt te zijn vastgeplakt aan de leunstoel.

Alles bleef bijna het zelfde (1)

Genealogie heeft alles te maken met het teruggaan in de tijd. Soms is dat meer dan 400 jaar, andere keren is het veel korter. De laatste tijd ben ik bezig om plekken te bezoeken waar ik al eens eerder ben geweest. Op bijgaande foto (klik er op om hem groter in beeld te krijgen) is te zien hoeveel er in 50 jaar is veranderd. Het plaatje is gemaakt door mijn vader in 1957, het jongetje op de foto ben ik zelf en op de achtergrond is de Zuider Gasfabriek van Amsterdam te zien. Links het theehuis aan de Amstel. De brug over de Amstel was toen net nieuw gebouwd.

Tegenwoordig is er geen grote gashouder meer zichtbaar. Het theehuis (De Mirandapaviljoen) staat er nog wel en ook de brug is nog in volle glorie aanwezig. Het woeste zandlandje van vroeger is nu een min of meer keurig aangelegd parkje dat vol staat met bomen.