Nummer 200 alweer: megavondst in Zaandam

Ik zie net dat dit mijn 200ste blogbericht is, en dat is een mooie plaats voor mijn relaas over Zaandam. Hoewel de gemeente zich presenteert als Zaanstad, blijf ik het toch gewoon Zaandam noemen. Mijn voorouders komen uit Zaandam en het heeft me in het verleden al heel wat moeite gekost om uit te vinden waar ze precies hebben gewoond. De huizen zelf staan er niet meer.
Complicerende factor hierbij was de firma Verkade, de koekfabriek die heel graag wilde uitbreiden, het liefst aan de oevers van de Zaan. Die plannen werden moeilijk, omdat er op het beoogde terrein van die uitbreiding allemaal huizen stonden, ook dat van mijn voorouders. Het heeft betrekking op de Westzijde in Zaandam, die parallel loopt aan de Zaan. Op de kadasterkaart uit 1832 is het allemaal mooi te zien:



Vanaf de Westzijde naar de Zaan liepen veel stegen en steegjes. Vaak onverharde looppaden die dienden om de achterliggende huizen en pakhuizen te bereiken. Ook liep een steeg wel langs een klein haventje, zoals de nu gedempte Schipperssteeg (heet tegenwoordig de Simon de Witstraat). Door afbraak van huizen is de Haagschesteeg verdwenen, alleen enkele huisjes aan de zuidkant zijn nog bewaard gebleven. Die zijn te zien op de volgende foto, die deze week is gemaakt.



Weer even terug naar de kadasterkaart, waar het mij om ging was de bovenste van de drie op het kaartje, de Noteboomsteeg die uitkwam op het erf van mijn voorvader. In een krant had ooit gestaan dat Verkade die steeg van de gemeente had gekocht, ten behoeve van de uitbreiding van de fabriek. Daar moest in het archief dus iets over te vinden zijn. Met andere woorden: met gezwinde spoed naar archief Zaanstad. Via de indexen kwam ik er niet uit en ook het hoofd studiezaal kon de betreffende stukken niet vinden. Ik had ook niet echt een datum, alleen een globale indicatie.
Wat nu, opgeven en maar weer naar huis gaan? Niet voordat ik alles had geprobeerd. De kranten, die zouden nog wat kunnen opleveren. Omdat het archief onlangs is verhuisd moest ik goed kijken waar de kranten (op microfiche) waren neergezet. Vroeger liep ik blindelings naar de ladenkastjes, linksonder in de grote wandkast, maar nu was het even zoeken.
Gelukkig maar, want zo kwam ik bij een kaartenbak terecht met daarin kaartjes over aan- en verkopen die de gemeente Zaandam had gedaan. Gesorteerd op naam van de koper/verkoper. Even bij de V kijken, en ja hoor, Bingo!



Met het kaartje naar de balie, want met een exacte datum zou het toch wel te vinden moeten zijn, toch? Weer de pc ingedoken en weer geen resultaat. Dit zorgde voor een diepe frons bij Rob Lengers, die op dat moment de studiezaal onder zijn hoede had. Hij stelde voor om op een rustig moment het archief van de gemeente Zaandam door te spitten en mij dan een email te sturen wanneer hij wat had gevonden.
Leek me een goed plan en inderdaad, na ruim een week kwam de verlossende mail: het archiefstuk is gevonden. Het lag voor me klaar, dus als ik wilde kon ik langskomen. Uiteraard wilde ik dat, met als resultaat dat ik de volgende map op tafel kreeg:



Met daarin de correspondentie met Verkade, een kadastraal kaartje van de omgeving en een kopie van de notariële akte betreffende de verkoop. Schitterend om dat allemaal voor je neus te hebben. Vooral het kaartje was erg verhelderend. Oordeel zelf:



De beeldbank van het archief bevat een ansichtkaart van het begin van de Noteboomsteeg. De huizen rechts zijn dus afgebroken ten behoeve van de nieuwe fabriek van Verkade, maar de huizen aan de linkerkant staan er nog steeds. Dat blijkt uit de foto van de huidige situatie. Het is een beetje moeilijk te zien, maar het huis links heeft nog steeds een gegolfde rand van de goot en ook het huis in de bocht ziet er nog bijna hetzelfde uit.





Ik heb een poging gedaan om de foto van exact hetzelfde punt te maken, maar dat is niet helemaal gelukt. In de eerste plaats ben ik langer dan de fotograaf van toen (veilige aanname). Ten tweede weet ik niet met welke camera en lens de oude foto is gemaakt en tenslotte: wat vroeger wel kon - een foto maken terwijl je midden op straat staat - is tegenwoordig een beetje te gevaarlijk.