Het raadseltje van de Lap

Schepen die naar de Oostzee gingen, bleven wel eens liggen "achter de Lap". Een merkwaardige term die je door de eeuwen heen tegenkomt, zoals in de Opregte Haerlemsche Courant uit 1688. Ik heb daar in de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag een foto van gemaakt:


Vroeger wist natuurlijk iedereen wat hiermee bedoeld werd, maar ik tastte in het duister. De zinsnede in het krantenstukje dat de kapitein al in de stad (=Elseneur) was, maar dat zijn schip nog achter die Lap lag, duidt er wel op dat de Lap in de buurt moet liggen. Een kapitein laat zijn schip niet in de steek, hij reist hooguit naar de wal om zaken te regelen.
Zoals altijd komt ook nu internet weer te hulp. Even Googlen en ik kreeg een verwijzing naar de website historici.nl, waar een voetnoot in een geschiedenisboek me op het juiste spoor zette. Het ging dus om een zandbank en de achterkant daarvan lag aan open zee. Die kant bevroor dus niet, zoals in de Sont wel geregeld gebeurde.
Toen ik dit eenmaal wist was het niet zo moeilijk om er achter te komen waar die zandbank lag. Een virtueel bezoek aan KB nummer twee (de Kongelige Bibliotek in Kopenhagen) en de daar bewaarde atlas van koning Frederik V leverde de volgende kaart op:


Aanvulling 1: De Lap, of Lappen zoals hij in het Deens heet, bestaat nog steeds. De zandbank steekt niet boven het water uit (en waarschijnlijk heeft hij dat ook nooit gedaan). Het is een onderzeese zandbank, vlak onder het oppervlak van de Sont. Erik Gøbel, Statens Arkiver, København.

Aanvulling 2: De zandbank stond ook bekend onder andere namen, zoals Lappegrund en Lapsand. Via Google Books kwam ik terecht bij een Frans handboek voor de zeevaart, waarin het volgende te zien is:


Vrij vertaald staat daar: "Het kan gebeuren dat een schip, vanwege zware weersomstandigheden, niet in staat is om aan te leggen in Elseneur. In dat geval is het ook mogelijk om de papieren naar die stad te sturen om zo de lading in te klaren. De kapiteitn moet daarvoor wel een extra Rixdaler betalen, die zal worden geschonken aan de kas van het armenhuis."
In een ander Frans handboek staat een nadere beschrijving van de zandbank:


Weer vrij vertaald staat daar: "Op korte afstand van Elseneur, vanuit de Noordzee komend vóór die stad, ligt een zandbank die Lap ofwel Lapsand wordt genoemd. Schepen kunnen daar afmeren als de wind uit de verkeerde hoek waait om naar Elseneur te varen."
In nog weer een Frans nautisch handboek staat, dat het water boven de zandbank een diepte van slechts 7 à 8 vadem heeft.