Dødsattest av sjømann Iver Iversen

Eergisteren kreeg ik een mailtje van Ineke Smit, die in de BS van Koedijk een overlijdensakte had gevonden van een matroos uit Noorwegen.


Iwer Iwersen werd hij in de akte genoemd, gedateerd op 17 juni 1866. Het leek wel aardig om die informatie door te spelen naar Noorwegen en dus ging ik op zoek naar een Noorse genealogische club.
Die werd al snel gevonden in de vorm van DIS-Norge en er werd een mailtje aan gewaagd, met de vraag of zij wellicht iets met de gegevens konden doen. Eventuele familie in Noorwegen zou er blij mee zijn. Om de aandacht te trekken besloot ik om dan maar een mail in het Noors te maken en te versturen. In no-time kwam er antwoord, dat ze best geïnteresseerd waren en of ze de scan van de akte mochten zien. Uiteraard mocht dat en het mailverkeer ging weer de andere kant op.
Het Nederlands in de akte bleek best te lezen te zijn, op een paar uitzonderingen na, te weten de leeftijd van de overledene (18 jaar en 11 maanden). Die informatie ging ook weer richting Noorwegen en binnen een uur kwam een scan van het geboorte- en doopregister uit 1847 deze kant op. Met daar de gegevens van ene Iver Iversen, geboren op 14 juli. Ten tijde van zijn overlijden was hij dus 18 jaar, 11 maanden en 3 dagen oud.


Kortom, weer een bewijs voor de kracht van internet, waarmee je binnen een dag of twee zeer goede resultaten kunt boeken.
En nu dan de vraag die allang zal zijn opgekomen: “Hoezo, een mailtje in het Noors, spreek jij dat dan?”. Het antwoord is: je, een beetje – ik heb familie wonen in Oslo – maar niet genoeg om over dit soort onderwerpen een leesbare tekst te produceren. Maar met hulp van Google Translation blijkt het heel goed te gaan.
En de titel van dit stuk? Dat is Noors voor "Overlijdensacte van matroos Iver Iversen".

Een oude klassefoto

In de nagelaten papieren van mijn moeder zit ook een oude klassefoto, gemaakt toen ze op de Kweekschool in Amsterdam zat, ergens in de jaren dertig van de vorige eeuw. Verdere gegevens onbekend, er staat ook niets op de achterkant van de afdruk.


Uiteraard heb ik verhalen gehoord over die schooltijd, maar als klein jongetje vind je dat niet echt interessant. Die gaan dus het ene oor in en het andere oor weer uit, zogezegd. Alleen bepaalde details zijn me bijgebleven, zoals het enge verhaal dat enkele klasgenoten in de oorlog waren ‘verdwenen’. Hoe kan iemand nou zomaar verdwijnen? Nadere uitleg kreeg ik niet, want daar werd niet over gepraat.
Pas veel later krijg je in de gaten wat er met de cryptische zin werd bedoeld, namelijk: gearresteerd door de bezetter, afgevoerd naar een concentratiekamp om daar vermoord te worden.
Maar om wie ging het nou eigenlijk? Ik ben bang dat niemand die op de foto staat nog in leven is, dus aan hen kan ik het niet meer vragen. De nieuwsgierigheid blijft echter en om toch antwoord te krijgen ben ik gaan spitten. Om uiteindelijk in het Stadsarchief van Amsterdam het antwoord op mijn vraag te vinden.


De Kweekschool voor Onderwijzers en Onderwijzeressen, zoals deze voorloper van de PABO toen heette, hield er albums op na. Met daarin foto’s van belangrijke gebeurtenissen, zoals het afscheid van een directeur, buitenschoolse activiteiten (een excursie naar Het Gooi, bijvoorbeeld) en een verzameling klassenfoto’s. Die laatste waren ingeplakt met een stukje calqueerpapier er over heen, met daarop bijna alle namen. En deze foto uit 1933 is dus een ware goudmijn.


Eindelijk wist ik de namen van de leerlingen die op de foto stonden, inclusief de twee Joodse jongens die de oorlog niet hebben overleefd. Via de website van het Joods Monument kwam ik er achter waar ze zijn overleden. En ik ben in de gelegenheid om de foto’s van Bram van Dam en Arnold Houtkruijer toe te voegen aan het Joods Monument. Dat is vandaag gebeurd.



Update: Dank voor de correctie, Maarten, ik had inderdaad in de haast Krefeld getypt in plaats van Kreveld. Ik heb het onderstuk van de foto aangepast. Regina (roepnaam Gien) van Kreveld woonde in de Retiefstraat 37 in Amsterdam en haar naam staat niet in het overzicht van het Joods Monument. Uit de Retiefstraat zijn wel veel Joden weggevoerd in de oorlog.

Ga het even niet NA

Tsja, dat is vervelend. Het Nationaal archief (NA) is lang bezig geweest met de bouw van een nieuwe website en nu het ding er eenmaal is, blijken de DTB's van Zuid-Holland even niet zichtbaar te zijn. Getuige de volgende melding:


Terwijl de scans op de oude website prima te zien waren. Eventjes geduld dan maar, hoewel niet iedereen dat kan opbrengen. Her en der op internet komen mensen al met een oplossing voor het probleem aanzetten. Heel simpel: ga door een achterdeurtje naar binnen en maak je meester van de originele scans...
De vraag is, of dat zomaar is toegestaan. Misschien is er wettelijk niets aan de hand (ik ben geen jurist, dus ik weet het niet) maar moreel is het niet in de haak. Er werd zelfs serieus voorgesteld om een downloadrobot op de website los te laten, om zo alle scans binnen te halen. Moet je vooral gaan doen ja, en dan niet vreemd opkijken als de explotant van de site de handel meteen weer op slot zet. O ja, en dan gaan ze ook nog klagen over het feit dat die originele scans die binnen in de website zitten absurd groot zijn... Wat lopen er toch vreemde types rond.
Ze doen maar, ik hoop alleen dat het geen averechtse effecten gaat hebben. Wat de kinderziektes betreft hebben ze bij het NA nog wel last van meer dingen. Neem de zoekmachine, die ook foto's kan opsporen. Het leuke is, dat je met de muiswijzer op een foto kunt gaan staan, waarna meteen een beschrijving opduikt. Jammer is alleen dat die pop-ups grotendeels buiten beeld vallen. Er is ook een weergave van de ALT-tekst van het plaatje, maar die geeft maar een paar woorden weer.


We zullen maar even een sprongetje maken van NA naar NS, en de aldaar gebruikelijke melding voor lief nemen: "Excuses voor het ongemak". Intussen ga ik eens juridisch advies inwinnen over het in massa downloaden van beeldmateriaal van een site. Kijken in hoeverre dat strafbaar is.

Update: Ik heb informatie ingewonnen en het blijkt dat het downloaden van bestanden via een deeplink (dus vanuit het midden van een website, zeg maar) niet strafbaar is. Maar... het gaat hier wel om zeer grote bestanden die normaliter nooit over de lijn worden gestuurd. Worden ze toch van de site geplukt, dan betekent dat een sterke toename van dataverkeer. De exploitant van de site kan daardoor hogere kosten krijgen en die kunnen dus weer verhaald worden op degene die de bestanden aan het downloaden is.

Nieuwe website voor Nationaal Archief

Update 2 Nu nog maar een nachtjes slapen en dan komt de nieuwe website van het Nationaal Archief online te staan. Het moet een zogeheten one-stop-shop worden, een enkel loket waar je terecht kunt met je vragen, kunt grasduinen in de collecties en bijvoorbeeld ook stukken kunt aanvragen.
Ik heb er een stukje over geschreven in Automatisering Gids, alleen is dat uitsluitend zichtbaar voor onze abonnees. Om dat bezwaar voor dit ene artikel te ondervangen heb ik even een kopie gemaakt:


Klik met de linkermuisknop op het plaatje en de tekst komt groter in beeld. Dat leest wel zo makkelijk.

Gauw, bel de boomchirurg!

Dat was dus even schrikken. Had ik net besloten dat een van de takjes in mijn stamboom incorrect was en dus beter verwijderd kon worden, blijkt nu dat die tak er wel degelijk bijhoort! Lees verder en zie hoe een kleine omissie in een transcriptie grote gevolgen kan hebben.
Hoe zat het ook alweer in elkaar? Mijn voormoeder Trijntje Harmens trouwde in 1706 met Hendrik Adamsz uit Koningsbergen. Het echtpaar laat een aantal kinderen dopen in Amsterdam en bij de eerste twee zijn de getuigen: Bouwentje Jans en Neeltje Harmens. De eerste is een vriendin, de tweede is de zuster. Beide getuigen zijn ook aanwezig bij een eerdere doop in Amsterdam (op 12 december 1702)


Waaruit ik de conclusie trok, dat Trijntje Harmens eerder getrouwd is geweest met Sijmen Jansz. Dat huwelijk is gesloten in West-Vlieland, in 1700. Het eerste kind van dit echtpaar werd geboren op Vlieland, namelijk:

Vlieland, dopen, doopjaar 1700
Dopeling: Jan
Gedoopt op 24 oktober 1700 in West-Vlieland
Kind van Simon Jansen en Trinten Harmes Swavelstock

En dat had ik dus keurig opgenomen in mijn stamboomprogramma. Maar toen, toen begon de twijfel toe te slaan. Want bij het huwelijk in 1706 te Amsterdam stond niet dat de bruid eerder getrouwd was. Ik dacht toen nog: het huwelijk was wellicht op een volgens hoofdstedelijke begrippen ver eiland en in Amsterdam hadden ze daar niet direct een boodschap aan. De twijfel werd echter heel groot na het lezen van de volgende vermelding op de website van Tresoar:

Vlieland, huwelijken 1706
Vermelding: Derde proclamatie op 18 april 1706
Man : Hendrik Adamsz afkomstig van Koningsbergen
Vrouw : Trintjen Harmis afkomstig van West-Vlieland

En toen was het dus echt problematisch. Op zo'n eiland kende iedereen elkaar en als er onder valse voorwendsels een huwelijk gesloten zou worden, dan was er vast wel iemand die daar bezwaar tegen ging maken. Maar nee, alle drie de afroepingen in de kerk van het voorgenomen huwelijk bleven 'ongestuit' zoals dat zo mooi heet. Degene die de transcriptie heeft gemaakt, zette er steeds keurig bij als een van de partijen reeds eerder getrouwd was. Hier stond dat niet.
Ik greep dus de zaag en zette die resoluut in de tak. Het zal wel een naamgenoot van mijn Trijntje zijn geweest die in 1700 trouwde met Sijmon Jansz. Zo, tak eraf, blogpost over geschreven, klaar! Op naar het volgende stukje onderzoek.
O ja, toch nog maar even voor de zekerheid de originele inschrijving van de ondertrouw opgezocht, kijken hoe het er precies staat. En wat denk je?


Ja hoor, Trintie Harmis, weduwe van hier. Er was dus toch een eerder huwelijk en ik kon de weggezaagde tak dus weer keurig terugzetten. Een boomchirurg had ik niet nodig, want de tak was nog aanwezig in Aldfaer. Ik had alleen de koppeling tussen Trijntje Harmens en Simon Jansz verbroken. Met een enkele muisklik en het opnieuw invullen van de huwelijksgegevens was alles weer zoals het was. Maar nu met meer zekerheid.
Dit alles betekent dus, dat ik weer een nieuw onderzoekspunt heb en ik kan daarnaast met zekerheid zeggen:

Welcome back, Sijmon Jansz

Dit toont maar weer eens aan hoe belangrijk het is dat alle vondsten worden geverifieerd bij de bron. En dat is geen transcriptie, maar (desnoods een afbeelding van) het originele document.