2011: 200 jaar Burgerlijke Stand

Nog even en we schrijven het jaar 2011 en dan is het 200 jaar geleden dat de Franse wetten in Nederland gingen gelden. In 1811 werd de burgerlijke stand ingevoerd, op instigatie van Napoleon. Sommige gedeelten van het land, denk aan Limburg en Zeeland, vielen al eerder onder het Régime en zo kon het gebeuren dat daar in 1796 al een brugerlijke stand werd ingevoerd.
Ging dat nou allemaal van een leien dakje? Die indruk ontstaat vaak, als je de dikke boeken met aangiften van geboorte, huwelijk en overlijden bekijkt. Maar in de praktijk was het toch meer edrvaren als een verplichting. De lokale overheden moesten ervan worden overtuigd dat het ernst was. Enig archiefonderzoek brengt interessante documenten aan het licht, zoals de bijgaande proclamatie:


waarin werd verteld wat van de ambtenaren van de gemeente werd verwacht. Zij moesten een open oor hebben voor de aangiften van geboorte, huwelijk en dood. De feiten dienden te worden vastgelegd, aanvankelijk in gewone folianten, later op voorgedrukte en gewaarmerkte bladen. Die voorgedrukte bladen komen zo tegen 1815 in zwang, de ene gemeente was er wat eerder mee dan de andere.
De gemeenten werden niet aan hun lot overgelaten, periodiek werd gekeken of het allemaal wel goed ging. Zo niet, dan werden er maatregelen genomen. Een voorbeeld is de nogal boze brief, die bij de Maire (burgemeester) van Westzaandam werd bezorgd. De registers van de burgerlijke stand voldeden niet aan de eisen en dus werd de Maire op zaterdagochtend ontboden bij de Onder-Prefect:


En de Maire deed waarschijnlijk braaf wat hem werd opgedragen, hij liet een koets inspannen en reed op zaterdag naar Alkmaar.
En waarom was Monsieur le Sous-Préfect nou zo kwaad? De Maire van Westzaandam was wat minder netjes dan zijn collega aan de andere kant van de Zaan. Die laatste, Jan Pauw, had een mooi handschrift en schreef de gegevens ook keurig op. Zie:


In West-Zaandam werden de zaken iets anders opgeschreven. Wellicht met het idee "iedereen weet toch in welk jaar we leven" werd het jaartal 1811 niet in de acte opgenomen. Ook schreef de Maire niet gemeente Westzaandam, maar Westzaandam, gem. dus in de verkeerde volgorde. Voeg daarbij de nodige vlekken en onduidelijke woorden en we weten waardoor "des prefects toorn" werd opgewekt.



Update: Nader onderzoek wijst uit de dat Maire van Westzaandam flink onder handen is genomen door de onder-Prefect. De inschrijvingen in het laatste deel van 1811 zien er beter uit. Een foutje (het vergeten van de aanduiding dat Westzaandam een gemeente is) wordt snel hersteld.


Overigens werden de dorpen Oostzaandam en Westzaandam in 1811 samengevoegd tot één plaats, simpelweg Zaandam geheten. Er bleef nog wel een beetje verschil, de westelijke helft was Canton 1, de oostelijke helft Canton 2.