Overheid dempt Zeeuwse bron!

De overheid moet op de centjes letten en dus wordt er waar mogelijk gesneden in de budgetten. Over wat hier precies "mogelijk" is, verschillen de meningen. De archiefwereld wordt bijvoorbeeld stevig getroffen, met budgetreducties tot 25 procent. En dat zorgt ervoor, dat schitterende archiefbronnen niet ontsloten kunnen worden. Of dat dat heel erg lang gaat duren. Volgens mij een duidelijke indicatie van "ONmogelijk".
Op dit moment loopt de digitalisering van de Sont Tolregisters, een verzameling van 700 in leer gebonden boeken met daarin gegevens van zo'n 1,8 miljoen doorvaarten door de zee-engte tussen Denemarken en Zweden. Het Sonttolproject loopt tenminste, andere projecten komen niet eens van de grond. Het Zeeuws Archief ziet bijvoorbeeld geen financiële mogelijkheden om de Zeeuwse tolregisters te verwerken en te ontsluiten. Het gaat dan om de tol op de scheepvaart op de Schelde, zoals deze kaart uit de Atlas van Blaeu laat zien:


"In Zeeland hadden we een systeem dat vergelijkbaar is met dat van de tolheffing in de Sont", vertelt Albert Meijer, hoofd collectiebeheer van het Zeeuws Archief in Middelburg. De gegevensverzameling beslaat de jaren 1628 tot 1805 en biedt dus inzicht in zo'n 180 jaar maritiem verkeer over de Schelde.
"Deze verzameling is compleet bewaard gebleven, gelukkig, en we zijn bezig om er een transcriptie van te maken met het uiteindelijke doel om er een database van te vormen. Alleen zien we het in het huidige politieke klimaat erg somber in. Voor het werk is een bedrag van 1,3 miljoen euro nodig, maar we durven het niet aan om daar een aanvraag voor in te dienen", verzucht Meijer.


Hierboven een detail van een bladzijde uit de tolregisters. In totaal zijn het er 120.000 en die zijn inmiddels - twee aan twee - op de foto gezet. Volgens Meijer was het maken van die 60.000 foto's het maximaal haalbare qua financiering. Wel heeft het Zeeuws Archief een subsidie aangevraagd bij de Stichting Metamorfoze, het Nationaal Programma voor het Behoud van het Papieren Erfgoed. Hopelijk wordt die aanvraag gehonoreerd.
Een handjevol vrijwilligers is bezig om van dat fotomateriaal een transcriptie te maken. Nu wordt de term "handjevol" vaak beeldend gebruikt, maar in dit geval is het een eufemisme voor het getal 4. Meijer: "Inderdaad maken vier vrijwillers een transcriptie van de tolgegevens. Als we in dit tempo doorgaan, kost het 20 jaar om alle 800.000 doorvaarten te verwerken. Volgend jaar hebben we 10 procent van het totaal gedaan en dan is ook het moment dat de eerste resultaten zichtbaar worden gemaakt. De primeur gaat naar "MAS | Museum Aan de Stroom", dat geheel is gewijd aan de stad Antwerpen en de positie van die stad in de wereld."

Dit verhaal is opgetekend op het symposium "Sound Toll Registers Online - to the test" dat plaatsvond op 28 en 29 oktober 2010 in Tresoar te Leeuwarden.

Mogelijke oplossing:
Tegenwoordig is het via internet mogelijk om een grotere groep mensen te laten werken aan transcripties. De Amerikanen noemen dat graag "crowdsourcing", als een variant op "outsourcing". Het principe is simpel: zet je beeldmateriaal op een publiek toegankelijke plek, creëer een invoermechanisme en laat mensen delen van de transcriptie maken. Omdat internet 24 uur per dag beschikbaar is, kunnen deelnemers aan een crowdsourcingproject actief worden op het moment dat het hen uitkomt. Het project Van Papier naar Digitaal is een voorbeeld van zo'n platform waar beeldmateriaal wordt neergezet en waar mensen de mogelijkheid hebben om transcripties of indexen te maken.

Update
De overheid schrapt 25 procent van zijn bijdrage aan de Regionale Historische Centra, althans dat is het voorstel. Medio december worden de plannen nader besproken. Inmiddels roeren die centra zich. Ik zal proberen hier een lijst met reacties te verzamelen.

Om te beginnen Gelderland, met dank aan Eric Hennekam voor de tip:
"Wie zit te wachten op een archief dat één dag per week open is?"

De provincie Noord-Holland laat in het Haarlems Dagblad weten:
"Enorme korting: Dit is een ramp!"

Vanuit Noord-Brabant komt de volgende rake opmerking:
"Zo word je dan ineens teruggeworpen in de tijd"

Zoek ALTIJD het origineel!

Ik wil een reconstructie op de computer maken van een school die niet meer bestaat. Het gebouw is namelijk afgebroken rond 1930 en er bestaat nog wel een foto van. Op basis van die foto, gevonden in de beeldbank van het Regionaal Archief Nijmegen, zie hieronder.


Daar valt wel wat van te maken en na enig prutsen en proberen kwam de volgende schets op papier te staan:


Een fraaie ingangspartij met een dubbele deur, een bovenlicht en wat siermetselwerk. En een overstekende kap met houtwerk. Die schets diende als basis voor een model dat is gemaakt van Google Sketchup, een 3D programma waarmee je relatief eenvoudig (het kost wel wat uurtjes online cursus) een bouwwerk kunt maken. Het resultaat daarvan was:


Niet onaardig, maar toch had ik het idee dat het niet helemaal goed zat. Extra speurwerk bracht in het archief van Nijmegen uiteindelijk de originele bouwtekening uit 1881 aan het licht. En toen werd echt duidelijk hoe de entree van de school er volgens de architect uit moest zien.


Het gevolg van deze ontdekking is natuurlijk wel, dat het hele 3D-model van de school over moet. Moraal van dit verhaal: probeer altijd het origineel te pakken te krijgen, van welk document dan ook.

Breukdelen in oude akten

Bij het maken van een transcriptie van oude documenten kom je sosm ingewikkelde constructies tegen. Bijvoorbeeld deze, bij de overdracht van een deel van een molen in Elburg:

Verschenen E.J. van Ommeren en Wobbina Eben echtel. verkopen voor f 200,- aan Gerrit Jansen en Christina Jans echtel. een 1/3 part in een 1/8 part in de achterste koornwind molen coram Ingen en Tulleken den 7 sept 1733

Je zou denken dat het veel eenvoudiger zou zijn om gewoon op te schrijven dat 1/24 deel van de molen werd verkocht. Maar waarom werd dat dan niet gedaan? In het volgende plaatje staat de situatie schematisch voorgesteld.


Het oranje blokje is het deel dat verkocht werd, de genoemde 1/3 van 1/8. Deze formulering geeft aan, dat de verkopers 1/8 deel van het object in hun bezit hebben en dat ze daar 1/3 van verkopen. Tevens weten we, dat de molen ooit is verdeeld in acht stukken. Bijvoorbeeld bij een erfenis, waarbij de vader 4/8 deel kreeg en zijn vier kinderen elk 1/8. Dat biedt dan weer een aanknopingspunt voor verder onderzoek.
Zou er alleen hebben gestaan dat 1/24 van de molen werd verkocht, dan was het ook mogelijk dat de verkopers 1/6 deel in hun bezit hadden en daar 1/4 van verkochten. De regel bij officiële akten was (en is dat nog steeds) dat wat er staat duidelijk moet zijn en geen ruimte mag bieden voor interpretatie. En hoewel het op het eerste gezicht wat onduidelijk lijkt, het is wel degelijk een duidelijke beschrijving.

Archiefbezoeker 2.0

De archieven gaan hun activiteiten steeds meer uitbreiden naar nieuwe media. Denk aan internet (websites en weblogs) en sociale media (Twitter, Hyves, LinkedIn, FaceBook, communities), waar steeds meer archiefzaken langskomen. Die stap stelt eisen aan de archivaris. Hij of zij zal anders moeten gaan werken en er bijvoorbeeld rekening mee houden dat mensen ook buiten kantooruren (bijvoorbeeld na hun werk of op zondag) dingen in het archief willen opzoeken.
De archiefwereld zelf heeft daar al over nagedacht en op diverse plaatsen zijn documenten verschenen over archief 2.0. De opvolging van “archief 1.0”, te weten de archieven zoals die de afgelopen eeuwen hebben bestaan. En wij, als gebruikers, wat doen wij?


Dat is dus de keerzijde van de medaille. Er is nog niet zoiets als een manifest voor de archiefgebruiker 2.0, zoals dat al wel is gedefinieerd voor de archivarissen. Ik doe hier een voorzichtige aanzet voor zo’n lijstje, en sta natuurlijk (zie punt 2) open voor kritiek, aanvullingen en reacties.

De archiefbezoeker 2.0:
1 – heeft veel waardering voor de bergen werk die worden verzet door de archieven om hun informatie online te presenteren
2 – staat open voor de meningen van mede-onderzoekers en de archiefwereld
3 – gedraagt zich online net zo behoorlijk als in een archief in de echte wereld
4 – zal proberen waar mogelijk een helpende hand uit te steken
5 – voelt zich niet gedwongen om alle aspecten van archief 2.0 te gebruiken
6 – houdt altijd in het achterhoofd dat geen enkele kopie de echte bronnen kan vervangen
7 - vindt het fijn als een archivaris nog om 10 uur 's avonds aan de chat zit, maar wordt niet boos als dat niet het geval is

updates:
8 - realiseert zich dat niet elk archief dezelfde diensten zal aanbieden en dat dit juist bijdraagt aan innovatie (dank aan Yvette Hoitink)

Over punt 2: hier kan ook de zogeheten ‘peer control’ de kop opsteken, waarbij de bezoeker wordt beoordeeld door zijn medebezoekers. Net zoals bij Wikipedia, waar een toevoeging aan een lemma ook door anderen bekeken, beoordeeld en veranderd kan worden. In de VS is een onderzoek gedaan naar de effectiviteit van die werkwijze.

Update over punt 3 (met dank aan Janneke): Je loopt niet met een bivakmuts op het archief in, dus verschuil je je in een 2.0-situatie ook niet achter een fantasienaam. En als je dan al inlogt als Abradacabra-3, onderteken dan toch met je eigen naam.

Over punt 5: ik kan me voorstellen dat niet iedereen staat te popelen om te gaan twitteren over archiefbezoek, dat hoeft ook niet. Wie het leuk vindt, mag het doen, wie er geen barst aan vindt moet het beslist niet doen.

Is mijn lijstje te kort of staan er punten in die voor verbetering vatbaar zijn? Laat het maar weten via een reactie.

Moeilijke statistieken

Na het bereiken van de mijlpaal van 250.000 foto's op Van Papier naar Digitaal, zijn we eens gaan tellen hoeveel afbeeldingen er per provincie zijn. Dat heeft nu zin, omdat door de komst van een pluk Flevoland (te weten Schokland) alle 12 provincies van het land present zijn. Alleen niet allemaal in even grote mate. Het plaatje dat ik heb getekend kwam er daardoor zo uit te zien:


Met een mega-pilaar voor Noord-Holland en kleine bultjes voor bijvoorbeeld Limburg en Zeeland die bijna niet te zien zijn. Ik heb nog geprobeerd om via een logaritmische verdeling een mooier plaatje te krijgen, maar dat werd ook niet echt een succes.
Dan maar gewoon de gegevens in de vorm van een tabelletje presenteren. Dat mist wel het visuele aspect, maar het brengt wel de informatie in beeld.

Groningen	10.162
Friesland	2566
Drente	2652
Overijssel	55.866
Gelderland	4650
Utrecht	22.115
Noord-Holland	120.316
Zuid-Holland	15.276
Zeeland	528
Noord-Brabant	18.863
Limburg	919
Flevoland	756

De tabel is niet helemaal naar mijn zin, maar dat komt nog wel. Opvallend is het zeer grote aantal foto's van Noord-Holland. Dat komt door het enthousiasme van de fotografen en de zeer positieve houding van het merendeel van de archieven in de provincie.