Raadsel bijvoeding is opgelost

Bij het doorlezen van oude kasboeken van mijn vader kwam ik in de maand december van 1944 een raadselachtige vermelding tegen, te weten 'bijvoeding'. Ik had geen idee wat daarmee bedoeld werd, terwijl andere posten juist heel duidelijk waren:


De huur van het huis werd betaald, er werden appels en suikerbieten gekocht en mijn moeder kreeg huishoudgeld. Maar dan staat er die bijvoeding, en nog wel 10 keer ook. Samen 2 gulden, dus 20 cent per stuk.
Ik heb deze vraag een paar jaar geleden maar weggelegd, met de gedachte dat er misschien ooit nog een oplossing zou komen. Nou, die kwam er inderdaad, toen ik in het Stadsarchief van Amsterdam aan het zoeken was in de dossiers van de politie. Mijn vader zat in het Korps en de diverse archiefstukken laten veel zien van het leven van de politieman. Na 1 maart 1943 werd het complete Korps ontslagen en werd de zogeheten Staatspolitie ingevoerd. Opgezet volgens Duits model, zonder agenten maar met rangen als wachtmeesters en met een geheel ander uniform.
In het archief van die Staatspolitie trof ik de volgende mededeling aan, waaruit meteen duidelijk werd dat de bijvoeding werd verstrekt vanuit het Korps:


Toen ik dit eenmaal wist, ben ik verder gaan speuren om er achter te komen wat die bijvoeding nou precies voorstelde. Dat vond ik in een Duits document:


Ik neem aan dat van de meeste ingrediënten een min of meer stevige soep werd gemaakt, die er in de koude wintermaanden best in ging. Deze bijvoeding, samen met het gewone (karige) dagelijkse rantsoen, moest ervoor zorgen dat de wetshandhavers iets beter opgewassen waren tegen hun taak. Vergeet niet dat we het hier over de hongerwinter hebben!

Kleurpotloden als wapen

Bij het doorspitten van de dagrapporten van de Amsterdamse politie zie je in de oorlog een steeds verdere versobering. Papier is schaars en het moet zo zuinig mogelijk worden gebruikt. Aanvankelijk gebruikten de meeste bureaus dikke boeken, waarin soms wel 7 bladzijden werden gewijd aan één etmaal. Toen de boeken vol raakten, werd overgestapt op simpele velletjes, meestal vierkant met een afmeting van 20 bij 20 cm maar in uitzonderlijke gevallen werd een A4-tje gebruikt om de voorvallen van een etmaal te noteren.
Naarmate de oorlog vorderde werden de rapporten ook steeds minder uitvoerig. Tot het moment dat Nederland bevrijd werd. De dagrapporten van 6 mei 1945 laten zien, dat de dienstdoende wachtcommandant aan twee kleurpotloden genoeg had om te laten zien wat hij van de nieuwe situatie vond.
Later in de maand verdween het kleurpotlood weer uit de rapportboeken, om op de laatste dag van augustus nog even terug te komen. Toen viel Koninginnedag op 31 augustus, de verjaardag van koningin Wilhelmina. Het dagrapport werd toen als volgt geopend:

Wat geeft een tevreden gevoel?

Ik heb me eens afgevraagd waar ik nou een lekker gevoel van krijg na een dagje archiefbezoek, en het blijkt dat dat zowel door kwaliteit, kwantiteit of beide kan worden veroorzaakt.
Om maar met de kwantiteit te beginnen: het is een goed gevoel om te weten dat je in een dag tijd meer dan 1000 digitale foto's hebt gemaakt. Het is dan wel een kestie van serieproductie hoor, bijvoorbeeld een aantal kopieboeken van de DTB. Die kun je makkelijk omslaan, er zitten geen vouwen in of rafelige randen aan. Enige probleem is soms, dat de kopie niet helemaal recht op de pagina staat, maar dat kun je met een kleine camerabeweging corrigeren. Het record in dit opzicht is 1431 foto's op één dag.
En dan de kwaliteit. Het komt voor dat ik op één dag meer dan 1700 originelen bekijk, om 's avonds thuis te komen met niet meer dan 12 foto's. In dit geval ging het om de dagrapporten van de politie Amsterdam, waar je echt de krenten uit de pap moet zoeken. En dat dat 12 keer is gelukt is een situatie waar ik best blij mee ben. Hier gaat het duidelijk om kwaliteit.
Resteert nog de combinatie van kwaliteit en kwantiteit, met andere woorden een serie foto's van hoge kwaliteit en in redelijke aantallen. Dat gebeurt, wanneer een origineel kerkboek of impostregister voor de lens komt. Denk aan een doopboek met 600 bladzijden of een aantal impostregisters. In zo'n geval ben ik blij met 400 haarscherpe kleurenfoto's.
Een paar dagen later is er nog zo'n moment van tevreden achteroverleunen, namelijk wanneer de foto's zijn bewerkt (helderheid en contrast verbeteren, storende randen wegsnijden, storend zichtbare vingertoppen wegretoucheren). Dat is een taak die soms nog meer tijd kost dan de fotosessie zelf.