Een tamelijk vreemd voorwerpje

Vandaag was het weer tijd voor een van onze mega-fotosessies, samen met Ineke Smit. Plaats van handeling was het Noordhollands Archief in Haarlem en de lijdende voorwerpen waren enkele volgepakte archiefdozen met documenten uit 1606. De hele bubs moet op de foto en dat heeft inmiddels al zo'n vier persoondagen gekost. Naar verwachting zullen we nog wel een keertje terug moeten om alle papieren te fotograferen.

Tijdens de klus viel er plotseling een vreemd dingetje op de tafel. Ik heb er snel even een foto van gemaakt die ik bij dit berichtje plaats. Maar... de grote vraag is nu, wat dit voor dingetje is en hoe oud het ongeveer kan zijn? Nogmaals, de stapel papieren dateert uit 1606, dus het voorwerpje is minstens 401 jaar oud. Wie het weet, mag het zeggen!! Voor een grotere uitvoering van de foto even op het kleine plaatje klikken met de muis.

Aanvulling 1:

Een tip over de grootte van het dingetje: het zal inderdaad zo'n 7 millimeter lang zijn en circa 4 mm rond. De kreet "Jesses, een stukje teennagel", die naast mij klonk toen ik het voorwerpje ontdekte, bleek geheel onjuist te zijn.

Puzzel deels opgelost

Ik heb een gedeeltelijk antwoord op mijn vraag over het bijzondere boek in de schappen van het Noordhollands Archief. Ik ben direct bij de bron te rade gegaan en archivaris Hans van Felius schrijft het volgende:

Vanaf de jaren vijftig van de twintigste eeuw maakten de Mormomen (Kerk van
Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen) microfilms van allerlei
genealogische bronnen in Nederland; zo ook van de collectie DTB. Van het boek
Wervershoof 7 (u schrijft 6, maar dat klopt niet)hadden wij geen origineel,
vandaar dat wij een kopie hebben laten maken van de microfilm. Omdat de
microfilms negatief waren is er via het gekozen procedé ook een negatieve print
uit gekomen. Welke apparatuur daarbij gebruikt is kan ik helaas niet meer
achterhalen, maar het is in elk geval een procedé dat vergelijkbaar is met het
ontwikkelen en afdrukken van foto's. Daarna ontstond een generatie
fotokopieerapparaten die ook nog gebruik maakte van een ontwikkelvloeistof,
gevolgd door de latere systemen die gebruik maken van brandtechnieken. Gezien de plaats in de tijd schat ik dat het boek ontstaan is in de eerste helft van de
jaren zestig. Dat is helaas alles wat ik er over kan meedelen.

Met vriendelijke groet

Hans van Felius

Het is dus inderdaad een soort fotopapier. Met welk apparaat het precies is gemaakt zal wel altijd een raadsel blijven. Ik gok op een soort vergrotingskoker, hoewel het wel om een apart model moet gaan. Want een vergroter belicht een negatief op een vel fotopapier, waarna een positief beeld ontstaat. In het geval van het doopboek is dus nog een tweede stap gedaan, waarbij de positieve tussenafdruk via een contactprocédé weer naar negatief is omgezet.
Het blijkt dat ik dermate enthousiast was over de techniek, dat ik het nummer van het boek geheel verkeerd heb genoteerd. Maar ook dat plooitje is nu weer gladgestreken.

Werk aan de winkel

Het rooms-katholieke doopboek van Wervershoof dat ik tegenkwam in het archief van Haarlem, bevat 166 bladzijden. Ik heb daar allemaal foto's van gemaakt en ben nu bezig om die opnamen te converteren naar een prettiger leesbaar formaat. De originele opnamen waren in kleur, van een negatief origineel. De eerste stap is dus, om alle opnamen zelf weer negatief te maken zodat een positief beeld ontstaat. (min maal min is plus). Dit kunstje kan een tekenpakket in een fractie van een seconde voor elkaar krijgen. Het resultaat was veel te blauw naar mijn zin, zodat er ook nog een conversie naar grijswaarden diende te volgen. Ook dat heb ik lekker aan mijn grafische software overgelaten. De computer staat dan een kwartiertje behoorlijk te 'stampen'.

Het resultaat is te zien op bijgaande foto. Links de opname van het negatieve origineel, rechts wat er overbleef na de bewerking. Ik ben nog steeds nieuwsgierig naar het apparaat waarmee de kopieën zijn gemaakt. Na even speuren met Google vond ik een website waar de geschiedenis van kantoorapparatuur wordt beschreven. Ik vermoed dat de kopieën zijn gemaakt met behulp van een Photostat-machine. De beschrijving daarvan komt het meest overeen met het resultaat dat ik heb aangetroffen.

Een bijzonder boek

Vandaag was ik in archief Haarlem, om weer eens wat DTB-boeken op de foto te zetten. Het archief in de Janskerk had net de officiële opening achter de rug (op 7 juni) en dus kon ik in alle rust mijn werkjes doen. Enige nadeel van het huisvesten van een archief in een oud kerkgebouw is, dat de temperatuur niet altijd even goed geregeld kan worden. Het begon al toen ik binnenkwam en werd begroet door een haast smeltende medewerker die ook last had van de warmte. Maar dit terzijde.

Ik maak trouwens dankbaar gebruik van de nieuwe lampjes die ze op de tafels hebben aangebracht om de te fotograferen boeken uit te lichten. Ga je tussen twee tafels in werken, dan kun je de lampjes van zowel de linker- als de rechtertafel gebruiken. Dat lukt alleen als het rustig is, want bij grote drukte kun je natuurlijk geen twee tafels inpikken.

Ik had al een aantal boeken gedaan, toen mijn oog viel op een boek dat er duidelijk anders uitzag dan de rest. In eerste instantie leek het een fotoalbum en bij nadere beschouwing bleek dat helemaal zo gek nog niet. Het boek bevat een serie prehistorische kopieën van het RK doopboek van Wervershoof. De tekst is op een of andere manier overgebracht op het papier, waarbij een negatief beeld is opgeslagen. Vette zwarte pagina's dus met witte tekst. Ik vond dat boek zo bijzonder, dat ik de plannen die ik had om de boeken van de Beemster te fotograferen maar even in de wacht heb gezet.

Toen de beslissing was genomen om het boek op de foto te zetten kwam probleem twee om de hoek kijken. De bladzijden voelen een beetje aan als perkament en ze hebben een soort glans over zich. Waar het licht van de (spaar)lampjes dus prachtig in weerspiegelt! Ik heb dat opgelost door het licht als een soort strijklicht over de pagina's te laten schijnen. Ik ga de opnamen met de computer weer omklappen (negatief wordt positief) en verbeteren. Op termijn zullen de opnamen te zien zijn op de website Van Papier naar Digitaal.

Blijft nog de vraag met wat voor machine deze kopieën zijn gemaakt en hoe lang geleden dat gebeurd moet zijn. Wie het weet mag het zeggen!