Een huis vinden in Amsterdam - 2 -

Ik begin steeds verder door te dringen in de geheimen van de Amsterdamse huisnummers, met veel hulp van de mensen van het Stadsarchief Amsterdam - waarvoor dank. Het begon deze keer met een overlijdensakte uit 1831. De overledene, Grietje Geerts, woonde op het adres Nieuwendijk 160, zie het onderstaande fragment.



Dat was in 1831. Het huis had hier nog het zogeheten Klein Nummer, dat in 1794 aan alle huizen in de stad was gegeven. In 1853 werd dit systeem overboord gezet en kregen de huizen een nieuw nummer. Om er achter te komen wat er met Nieuwendijk 160 gebeurde, moest ik het Register vernummeringen uit 1851 raadplegen. Daar zag ik:



Nummer 303, mooi. Dat nummer bleef het huis houden tot 1875, toen er weer een nieuwe vernummeringsoperatie werd uitgevoerd. Ook daar werden weer lange lijsten van gemaakt, die zijn opgenomen in een register:



Het huis kreeg nu dus nummer 56. Ik ben nog niet ter plaatse wezen kijken, maar dat is denk ik ook niet nodig. De Brouwerssteeg bestaat namelijk al geruime tijd niet meer en dus zijn de hoekhuizen ook verdwenen.
Waar ik wel even zelf ben gaan kijken is op de Oudezijds Voorburgwal, waar Grietje Geerts eerst heeft gewoond. De zoektocht naar dat huis staat beschreven in het bericht hieronder. Uiteraard heb ik een eigen foto van het pand gemaakt:

Een huis vinden in Amsterdam

Nee, het gaat niet over een nieuwe woning, maar over het pand waar de voorouders hebben gewoond. Na veel speuren (ik dacht eerst dat ze eigenaar van het pand waren, maar dat was niet zo) kwam ik ze eindelijk tegen in het document uit 1805. Uit de trouwakte was al bekend dat ze woonden op de "Fluweele Burgwal bij de Armsteeg", maar daar hield het wel zo'n beetje op.
Fluwelen Burgwal is de oude naam voor de Oudezijds Voorburgwal, vroeger een zeer duur stukje Amsterdam. De OZ Armsteeg is daar een zijstraatje van. De beschrijving "bij de Armsteeg" is nogal vaag, want bedoelen ze in de buurt van die steeg, of op de hoek? En aan welke kant van die steeg dan, noord of zuid?
Het Kohier Huurbelasting 1805 (staat op microfiche op de studiezaal) gaf uitsluitsel, de familie huurde een deel van het pand met zogeheten Klein Nummer 138. Daarmee dook ik meteen in de trubulente geschiedenis van de huisnummers in Amsterdam. Die zit redelijk ingewikkeld in elkaar. Een pand kreeg in 1734 voor het eerst een zogeheten verpondingsnummer, bedoeld voor intern gebruik door de belastingontvangers. In 1794 werd dat nummer vervangen door het zogeheten Klein Nummer, ook weer voor intern gebruik. In de jaren daarna zijn er nog enkele omnummeringen geweest, niet alleen van de panden, maar ook van de wijken waartoe ze behoren. Al met al een behoorlijk ingewikkelde materie, die gelukkig aan de hand van omnummeringsboeken uitgeplozen kan worden. Voor mij waren de volgende gegevens van belang:



Hier is al te zien dat de verschillende nummertechnieken dwars door elkaar heen liepen. De ene ging van noord naar zuid, de andere net andersom. Rond 1850 werden nieuwe kaarten van de stand getekend, waarop alle hoekpanden werden aangeduid met hun toenmalige nummer. Dat ziet er zo uit:



Het betreffende pand staat dus op de hoek van de OZ Voorburgwal en de OZ Armsteeg en wel aan de noordkant van de steeg. De Armsteeg vormde vroeger de grens tussen wijk 1 en wijk 2, maar bij de nieuwe indeling kwam het smalle straatje middenin wijk M te liggen. Om erachter te komen om welk pand het precies gaat is een bezoekje aan de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam voldoende:



Wie de foto van het pand groter wil zien, moet zelf even naar de Beeldbank gaan. Het pand had van oudsher de naam "Het wapen van Riga", wat nog te zien is aan de gevelsteen. Deze bevat het wapen van de Oostzeehaven Riga, voorstellende een kasteel met twee gekruiste sleutels. In later jaren dacht men, dat hier het wapen van Leiden was afgebeeld, vandaar dat het pand (foutief) de Leidsche Burcht werd genoemd.